مصطفی مومنی - گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

ابن سینا به عنوان بزرگ مشائین در عالم اسلام، تفکر مشائی را بسط داده و نظرات و آرای مهمی را نیز مطرح کرده است. هرچند او به فیلسوفی مشائی معروف است، ولی این نسبت چندان صحیح نمی نماید و او در تفکر خود رو به تعالی نهاده است. اوست که نخستین بار اصطلاح حکمت متعالیه را به کار برده است. بر اساس تعالی در تفکر سینوی تفکر شیخ نه تنها مشائی نیست، بلکه بسیاری از اصول و مبانی حکمت متعالیه در آن قابل ردیابی است؛ حال سخن در این است که آیا شیخ در بحث حرکت در مقوله جوهر، مشائی باقی مانده است و یا این که در این مسئله نیز رو به تعالی نهاده است و هرچند به حرکت در آن مقوله تصریح نکرده است، ولی می توان نشانه هایی از وجود حرکت جوهری را در تفکر او یافت. نگارنده در پرتو تعالی تفکر سینوی معتقد است که موضع انکاری شیخ - در مباحث حرکت - دیدگاه نهایی او نیست، بلکه نظر نهایی وی وجود حرکت در مقوله جوهر است؛ این مطلب از عبارات و آرای شیخ در غیر مباحث حرکت - به ویژه مباحث نفس شناسی - قابل استنباط است. در این نوشتار شواهدی بر تقویت موضع اقبال شیخ به حرکت جوهری ارائه می دهیم.  

ابن سینا, حرکت جوهری, تعالی تفکر سینوی, حکمت متعالیه, ملاصدرا