حسین رضوی فرد - گروه آموزشی خوشنویسی، دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد ۳۸، تهران
حسن علی پورمند - دانشکده هنرو معماری دانشگاه تربیت مدرس

با توجه به هندسی بودن شاکله خط نستعلیق، بخش قابل توجهی از تغییرات سبک در این خط، از آغاز شکل گیری و رواج آن تا دوره معاصر، قابل سنجش و اندازه گیری می باشد. این مقاله با هدف به دست آوردن چهارچوبی برای شناخت سبک استادان متقدم تا پایان دوره قاجار و درک دقیق تر ارزش های بصری خط نستعلیق، تدوین شده است. در این پژوهش سعی شده است به دو پرسش ذیل پاسخ داده شود: 1. چگونه می توان از قرن نهم تا چهاردهم ه.ق(دوره تیموری تا پایان دوره قاجار) مشخصات، مشابهت ها و تفاوت های اصلی سبک خط نستعلیق قدما را تبیین کرد 2. ملاک های صاحب سبک بودن در خط نستعلیق چیست اطلاعات این پژوهش از طریق مطالعه کتاب ها، مقالات، رساله ها، نسخ خطی، قطعات و مرقعات موجود در کتابخانه ها و موزه ها جمع آوری و طبقه بندی و با روش توصیفی و تحلیلی ارزیابی شده اند. در این مقاله چهار سبک شاخص در خط نستعلیق معرفی و به صورت هندسی و با کمک مبانی سواد بصری از دو منظر حسن تشکیل و حسن وضع تحلیل شده اند؛ در پایان مقاله، ضمن شناخت شباهت ها و تفاوت های حروف و مفردات و به دست آوردن توانایی در تشخیص آن ها از یکدیگر و معرفی نمونه هایی از ترکیب بندی در چهار سبک، درمی یابیم هر تفاوت در شیوه خلق اثر، مصداق شکل گیری سبک نیست؛ بلکه شرط لازم برای صاحب سبک بودن در خط نستعلیق، اصلاح و تغییر فرم حروف و مفردات است و شرط کافی آن، غنای بصری بخشیدن به یکی از قالب های خط نستعلیق و در نتیجه تاثیرگذاری بر شیوه نوشتاری بخشی از خوشنویسان هم عصر و متعاقب آن می باشد.

خوشنویسی, سبک, نستعلیق, قدما