علیرضا شیخی - استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
ملیحه صادقی فر - کارشناسی ارشد هنر اسلامی، گروه هنر اسلامی،موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.

براق-مرکب حضرت پیامبر در شب معراج- در میان حیوانات ترکیبی اساطیری، نمونه ای نادر و واسطه تحقق تجربه های ماورایی انسان است. هدف مقاله، مطالعه سیر تحول تصویری براق، از قرن 7 - 13 هجری قمری است. بنابراین، سوال اصلی تحقیق این است که، تحولات بصری براق از دوره ایلخانی تا قاجار چیست براق، ترکیبی از بالاتنه انسانی با بدنی شبیه به اسب، چهره ای زنانه، موهایی بلند و تاجی برسر دارد. پاهای ظریف، بلند، قوی و در حال حرکت و صورت و اندام به شیوه سه رخ نشان داده شده است. در وجوه افتراق می توان بیان کرد که، براق در این بازه زمانی، از آیات و روایات متاثر بوده است. فرم براق صفوی، زیبایی و شکوه را در هم آمیخته، ولی در دوره قاجار، این تناسب از کف رفته است؛ اغلب سه رخ، و تزیینات متناسب با ویژگی حاکم بر دوره تاریخی اوست. در دوره ایلخانی، چهره مغولی است. دوره تیموری و به ویژه در دوره صفوی، زیبایی و نزدیکی به اندام اسب دارد و در دوره قاجار، فربه و دارای تاج بلند با دم طاووس بوده که اتصال گردن کلفت با سری زنانه از وجاهت فرم براق، کاسته است. براق ابتدا، دو بال دارد، ولی در دوره های تیموری و صفوی، بدون بال و در دوره قاجار بالدار است. براق دوره ایلخانی، دمی ضخیم و کوتاه دارد؛ در دوره صفوی، بلندتر و باریک تر، و در دوره قاجار، دم براق شبیه طاووس ترسیم می شود. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی  بر اساس مطالعه کتابخانه ای است.          

واژه های کلیدی: نگارگری ایرانی, معراج, براق, فرم در ترسیم براق, تزیینات دوره های نامبرده