جواد موسوی دالینی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

  هجوم استعمارگران پرتغالی به ایران و چیرگی آنان بر بخشی از این سرزمین، سبب شد تا برخی از ساکنان این مرز و بوم با هر گونه سلاحی، اعم از نظامی و فرهنگی به مبارزه با این بیدادگران برخیزند که از جمله آنان، سرایندگان منظومه­های حماسی جنگنامه ­کشم (1032 هجری) و جرون­نامه منسوب به قدری (1042 هجری) بودند، که شعر آنان بستر مناسبی جهت انعکاس جلوه های ارزشمند پایداری در برابر دشمن است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه­ای در پی پاسخ به این مساله است که دو منظومه جنگنامه ­کشم و جرون نامه چه مضامین و جلوه­هایی از ادبیات پایداری در بر دارند یافته پژوهش حاکی از این است که مهم­ترین جلوه­ها و بن­مایه­های ادبیات مقاومت در اشعار سرایندگان جنگنامه کشم و جرون­نامه عبارتند از: وطن­دوستی، شناساندن چهره استعمارگران، نفرت از بیگانگان، غیرت­دینی، عدالت­طلبی و ظلم­ستیزی، مرثیه بر شهدای راه میهن، تفاخر به شاهان و اسطوره­های آرمانی ایران، اتحاد و همبستگی. سرایندگان جنگنامه ­کشم و جرون نامه برای بیان مضامین، از دو نوع بیان مستقیم و بیان غیرمستقیم بهره بردند. در ضمن آنان برای عامه فهم­شدن اشعار، از زبان عامیانه­ای استفاده کرده­اند که در برخی ابیات لحن و فضای حاکم بر اشعار ذکر­شده آمیخته از حماسه، طنز، هجو و اعتراض نسبت به استعمارگران پرتغالی است.          

ادبیات ­پایداری, ادبیات ضد استعماری, پرتغالی­ها, فتح هرموز, جنگنامه­کشم, جرون­نامه, قدری