محمدتقی مقدم مقدم - دبیر آموزش و پرورش خراسان رضوی (تایباد)
سهیلا پیروزفر - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

در گذر زمان، برخی از احادیث دچار آسیب­هایی شده­اند که از جمله این آسیب­ها، نقل به معنا بدون رعایت شرایط آن، تحریف و نیز تطبیق غیر دقیق بر آیات قرآن است. این آسیب­ها مانع از فهم صحیح و پذیرش بدون بررسی احادیث می­شوند. بنابراین لازم است برای پذیرش یک حدیث یا نفی صدور آن و در صورت پذیرش، دست یابی به فهم صحیح از آن، نخست به کنکاش از مصدر و اعتبار آن پرداخت. از جمله احادیثی که بعضی از مفسران ادعا کرده­اند که جعلی است، حدیث بعوضه در تفسیر قمی از امام صادق ع است که در آن مراد از بعوضه در آیه 26 سوره بقره، امیرالمومنین معرفی شده است. حدیث دیگری در تفسیر امام عسکری ع نقل شده که برخی آن را نشان جعلی بودن حدیث بعوضه دانسته­اند. در برابر برخی تلاش کرده­اند تا راه حلی برای جمع میان این دو حدیث بیابند. در این مقاله با بررسی علمی و روشمند سند و متن روایت بعوضه و نقد فنی آن، از جمله تشکیل خانواده حدیثی و تحلیل متنی احادیث مرتبط، امکان جمع دلالی یا ترجیح هر یک از احادیث مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده که حدیث بعوضه دچار آسیب­ نقل به معنای بدون رعایت شرایط شده که زمینه ساز آسیب فهم نادرست از تفسیر آیه است. نیز آسیب­های تحریف در متن و تدلیس در سند روایت بعوضه قابل رد­یابی است. همچنین ثابت شده که تطبیق واژه بعوضه بر امام ع به عنوان بطن آیه 26 سوره بقره نادرست و روایت صحیح آن نیز در دسترس است.

وضو, برص, تسخین الماء