سیده وحیده رحیمی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد ساری

پیشینیان با پرداختن به اسامی یا صفات متعدد برای یک یا چند مسمی، بدون اشاره به اصطلاح مترادف، لغت نامه هایی بسیط یا اندکی متنوع ارائه داده که تطور آنها به تشکیل معاجم گسترده ختم شده است. می توان گفت نخستین لغت نگاران، مترادف نگاران بودند. اختلاف الفاظ و اتفاق معانی نیز اصطلاح دیگری در همین زمینه بود. افزون بر این محورها، در موضوع های متنوع هم این هدف پی گرفته شد. پس از قرن سوم به تدریج واژه ترادف به میان این کتاب ها وارد شد و اصطلاحات پیشین را کنار زد. رمانی و ابن فارس در این زمینه اولین کسانی معرفی می شوند که اصطلاح ترادف را به کار گرفتند. هرچند با تامل در افرادی چون همدانی یا ترمذی این حق تقدم ازآنان گرفته می شود و پیشینه تاریخی این اصطلاح اندک تغییری می کند و به زمانی عقب تر برمی گردد.     بین معنای مشقات ردف در قرآن و مفهوم اصطلاحی ترادف، ارتباط ویژه ای سراغ داریم که عبارت است از عدم تبعیت کامل الفاظ از یکدیگر و این نکته ای بر تایید نظریه پیشینیان در عدم ترادف کامل است.      در برخی از موضوع های علوم قرانی نامی از ترادف به میان می آید . از جمله این مباحث احرف سبعه است که به دلایل عقلی و نقلی نباید با موضوع ترادف مرتبط شود. اما در دیگر موضوع ها مثل : تاکید، آیات مشابه و تفسیر باید به تعریف ترادف به طور واضح پرداخت. با تعریف قدما می توان ترادف را در این موضوع ها طرح کرد.  

کلید واژها: ترادف, اختلاف الفاظ و اتفاق معانی, متقارب المعنی, ترادف نگاری, ترادف تام