مریم ولایتی - دانش آموخته کارشناسی ارشد
بتول مشکین فام - دانشیار دانشگاه الزهرا

مسئله مورد تحقیق در این جستار نقش عنصر حرکت  در حیات بخشی به تصایر قرآنی در آیات جزءهای 28 و 29 قرآن کریم به تفکیک آیات مکی و مدنی است. در اینجا نظریات جامع و علمی برخی ادیبان برجسته متاخر همچون سید قطب، محمد داود  و یاسوف، درباره موضوع یادشده  در قرآن را از زوایای گوناگون بررسی میکنیم. منظور از حرکت در اینجا تمام حرکت های نهفته  و آشکار قرآنی در قالب فعل های حرکتی (motion verbs)، حرکت های پی در پی (constant motions ) و حرکت های نشئت گرفته از واژگان  و نهفته در دل آن است . این حرکت ها میتوانند قوی، سریع، کند، دایره ای، افقی، درونی وظاهری باشند؛ اما نکته مهم در این نوع حرکت تاثیر گذاری است ، هرچند مخاطب نتواند به ابعاد مکانی یا درونی آن حرکت پی ببرد. بنابراین هدف، آشنایی با برخی تعاریف نظری در ارتباط با حرکت، تطبیق آن ها با آیات قرآنی و در نهایت پی بردن به این مطلب است که فعل های حرکتی  چگونه سبب زنده شدن تصاویر قرآنی و حیات بخشی آن ها می شوند و این رو جستار حاضر در قالب چند محور کلی از قبیل حرکت براساس جهت، سرعت یا کندی، محدودیت مکان و طبیعت جسم متحرک است  و نتیجه اش نشان می دهد کاربرد افعال قوی و سریع  در آیات مکی  بیش از آیات مدنی است. آرایه های لطیف ادبی همچون تشخیص و تجسیم یکی از ابزارهای موثر در تبدیل مفهوم ذهنی به صورت حسی از طریق عنصر حرکت است و از نظر کمی تقریبا در هر دو قسم به کار رفته، با این تفاوت که در آیات مکی شاهد تشخیص ها و جسم پنداری های قوی تر و به لحاظ مفهومی عمیق تر هستیم که در مجموع همه این ها در تناسب کامل با شرایط محیطی جامعه  آن روز مکه و مدینه و در راستای تحقق اهداف الهی از نزول آیات در آن دو مقطع زمانی است.  

کلید واژه ها: آیات مکی, مدنی, تصویر پردازی هنری, حرکت, حیات بخشی