محبوب قمری - دانشجوی دکتری، گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
وحید حسینی نوه - استاد، گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
خلیل طالبی جهرمی - استاد، گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
جاماسب نوذری - دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

پسیل معمولی پسته (Agonoscena pistaciae) آفت کلیدی باغ های پسته در ایران به شمار می رود. در حال حاضر ترکیب های حشره کش علیرغم تاثیرات منفی خود بر سلامت انسان و محیط زیست، بیشتر تنها و واپسین گزینه ممکن در مهار پسیل معمولی پسته هستند. بااین حال فشار گزینشی آفت کش ها باعث به وجود آمدن جمعیت های بسیار مقاوم از پسیل معمولی پسته شده است. امروزه ترکیب های آلی فرار گیاهان امیدواری هایی را در گسترش روش های پایدار مدیریت آفت ها ایجاد کرده اند. در این راستا، ترکیب های آلی فرار از برگ درختان پسته رقم های اوحدی (Ohadi) و کله قوچی (Kale ghoochi) جمع آوری شده و با روش کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) شناسایی شدند. به ترتیب 43 و 37 ترکیب آلی فرار ازجمله ترکیب های مونوترپن، استری، اسیدی، الکلی، آلدهیدی و آروماتیک در دو رقم اوحدی و کله قوچی شناسایی شدند. در میان ترکیب های، سه ترکیب (E)- β-Ocimene، Limonene و Methyl benzoate به ترتیب با 5/32، 8/14 و 1/12 درصد در رقم اوحدی و سه ترکیب (E)- β-Ocimene، Limonene و α-Thujene به ترتیب با 2/29، 1/20 و 6/6 درصد در رقم کله قوچی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. بررسی پاسخ بویایی حشره های بالغ پسیل معمولی پسته در بو سنج (Olfactometer) Y شکل نشان داد که حشره های نر (03/0> P) و ماده (001/0> P) به طور معنی داری به بوی برگ درختان پسته (رقم اوحدی) جلب می شوند. نتیجه های برآمده از این پژوهش می تواند در گسترش روش های مهاری بر پایه به کارگیری مواد رابط شیمایی همانند شکار انبوه و یا دور کردن پسیل معمولی پسته و یا جلب دشمنان طبیعی آن مورد استفاده قرار گیرد.

استر, بویایی سنجی, پسته, ترکیب های آلی فرار, مونوترپن