مریم درانی نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات و عضو انجمن پژوهشگران جوان دانشگاه شهید باهنر کرمان
قاسم محمدی نژاد - دانشیار اصلاح نباتات، قطب علمی تنش های محیطی در غلات، دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان
بابک ناخدا - استادیار اصلاح نباتات، بخش فیزیولوژی مولکولی، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، کرج.

با هدف شناسایی نواحی ژنومی مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه در گندم نان در شرایط  کم­آبی با استفاده از روش مکان­یابی فاصله­ای مرکب جامع (ICIM )، 305 لاین خالص نسل F8 گندم حاصل از تلاقی ارقام روشن و فلات به همراه چهار شاهد روشن، فلات، مهدوی و شاه پسند در قالب طرح آگمنت بررسی شدند. به­منظور اعمال تنش، آبیاری در مرحله سنبله­دهی قطع گردید و عملکرد دانه به­همراه برخی صفات زراعی مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین لاین­های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات موردنظر تفرق قابل توجهی وجود دارد. نقشه ژنتیکی با استفاده از 808 نشانگر دارت ایجاد شد. طول نقشه 69/5395 سانتی­مورگان با متوسط فاصله 7سانتی­مورگان بین نشانگرهای مجاور بود. در مجموع تعداد 24 QTL روی 13 کروموزوم مختلف برای 12 صفت با اثر افزایشی مکان­یابی شد. چهار QTL، ضریب تبیین بالای 10درصد داشتند. مکان ژنی qAL6A به عنوان یک QTL بزرگ­اثر برای صفت طول ریشک شناسایی شد که به تنهایی 24/26 درصد از تنوع فنوتیپی این صفت را توجیه کرد. 15/17 درصد از واریانس فنوتیپی صفت طول پدانکل توسط qPL4B توجیه شد. این QTL با یکی از QTLهای کنترل­کننده صفت طول غلاف برگ پرچم در موقعیت کروموزومی تقریبا یکسان قرار داشت، این امر  می­تواند ناشی از اثر پلیوتروپی یا به­دلیل پیوستگی ژن­های کنترل­کننده دو صفت باشد. نواحی ژنومی بزرگ­اثر مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه در شرایط کم­آبی پس از تعیین اعتبار می­تواند در برنامه­های اصلاحی و انتخاب به کمک نشانگر برای ایجاد ارقام پرعملکرد و متحمل مورد استفاده قرار گیرد.

تنش رطوبتی, گندم نان, QTL