فریبا بختیاری - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
جواد مظفری - استاد بخش ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
حمید عبداللهی - دانشیار موسسه علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کرج، ایران.

تکثیر رویشی گلابی از طریق روشهای معمول قلمه چوب نرم یا سخت مشکل می باشد. بنابراین امکان تکثیر و ایجاد کلکسیون درون شیشه­ای، در 10 رقم بومی گلابی ایران مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور ابتدا صفات رشد گیاهچه ها از قلمه­های تک گره­ نرم این ارقام بر روی محیط کشت MS حاوی تنظیم کننده های رشد بررسی شد. در این مرحله پس از گذشت سه هفته از کشت ریز نمونه ها، ارقام نطنزی و قوسی با میانگین 75/4 روز زود­ترین زمان القاء رشد و رقم خوج با میانگین 75/20 روز دیرترین زمان القاء رشد را نشان داد. ارقام قوسی و نطنزی بیش ترین تعداد برگ و ارتفاع شاخساره را به خود اختصاص دادند. سپس تکثیر درون شیشه ای گیاهچه­های این ارقام در محیط کشت QL تغییر یافته حاوی تنظیم کننده های رشد مورد مطالعه قرار گرفت. در گیاهچه های تکثیر شده درون شیشه­ای، رقم قوسی به صورت متوسط بیش ترین تعداد برگ تکثیر شده و بالاترین ارتفاع گیاه را تولید کرد. ارقام بیروتی و شاه میوه کمترین رشد را نشان دادند. همچنین ریشه­زایی ارقام منتخب گلابی در غلظت های مختلف اکسین (IBA) بر روی محیط کشت  QL تغییر یافته مطالعه شد. در غلظت های 5/0 و 2 میلی گرم در لیتر IBA در هیچ یک از ارقام ریشه­ز ایی مشاهده نشد، در حالی­که همه ارقام مورد بررسی در غلظت 1 میلی گرم در لیتر ریشه­دار شدند. بیش ترین تعداد ریشه در رقم قوسی و کمترین میزان آن در ارقام نطنزی و سردرودی مشاهده گردید. رقم شاه میوه دارای بیش ترین طول ریشه و ارقام سردرودی و قوسی دارای کمترین طول ریشه بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که تکثیر و ریشه­دار نمودن ارقام گلابی بومی ایران در شرایط درون شیشه به راحتی امکان پذیر بوده ولی صفات رشد و تکثیر آن­ها تحت تاثیر ژنوتیپ (رقم) می­باشد. همچنین در این تحقیق اولین کلکسیون حفاظت درون شیشه­ای ذخایر ژنتیکی گلابی در ایران با موفقیت ایجاد گردید.

گلابی, ذخایر ژنتیکی, تکثیر درون شیشه ای, تنظیم کننده های رشد, کشت بافت