محمدرضا اسلامی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
محمد جهانگیری اصل - دانشجوی مقطع دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

قضیه ی اسراء و معراج پیامبر اسلام یکی از مباحث بحث برانگیزی است که همواره برای منکران قرآن کریم جای شک و ابهام بوده و بر همین اساس محققان علوم قرآنی همواره سعی بر تایید این موضوع از ناحیه ی اعجاز قرآن نموده اند. البته اگر این مهم قرآنی به صورت منسجم و دقیق مورد تجزیه و تحلیل واقع شود، هم می توان به راز و رمزهای جدیدی از این سفر بی مانند پی برد وهم دست ردی بر ادعاهای بی اساس منکران کلام الهی زد. چرا که این موضوع تاکنون بیشتر از طریق روایات و تفسیرها و توجیهات فکری اندیشمندان اسلامی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.. برخی از دانشمندان اسلامی بر اعجاز قرآن از نظر بلاغت آن یعنی فصاحت و بلاغت، استعاره، کنایه، مجاز و تشبیه تاکید دارند. اما پژوهشگران این نوشتار به دنبال این موضوع نیستند که فصاحت و بلاغت قرآن را در آیه های مربوط به قضیه اسراء و معراج بنمایانند و از عذوبت و طلاقت آیات و سجع های آن سخن برانند، بلکه برآنند به طرز قرار گرفتن لغات، ترکیبات و اصطلاحات قرآنی براساس علم صرف و نحو، علم الدلاله و بلاغت بپردازند تا از این طریق بتوان پرده ها را تا حدودی کنار زد و به معانی نهفته در این کتاب بینظیر دست یافت. بنابراین هدف اصلی این پژوهش درک بهتر و بیشتر از آیات مورد نظر و پی بردن به معنای درست آنها است. مقالهی حاضر در صدد تبیین آیات اسراء و معراج به شیوه ی توصیفی - تحلیلی بلاغی با الهام از منهج تفسیرهایی همچون الکشاف زمخشری، روح المعانی آلوسی، التحریر و التنویر ابن عاشور ،اسرار ترتیب قرآن سیوطی، اضواء البیان شنقیطی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی است.در رویکرد بیانی تفسیر قرآن سعی بر این است که عبارات قرآنی بر اساس اصول علوم معنا شناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرند و در نهایت، معانی مد نظر متکلم (االله متعال) کشف شود.در این پژوهش پس از بررسی آیات اسراء و معراج براساس روش ذکر شده این نتیجه حاصل میشود که اسراء و معراج پیامبر(ص) هم جسمی و هم روحی بوده و صرفا از طریق رویا صورت نپذیرفته است.

تفسیر بیانی، پیامبر اکرم، اسراء، معراج.