سپیده شریف خواجه پاشا - دانشجوی دکتری معماری، مدرس دانشگاه آیین کمال ارومیه
نیما پور ولی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آیین کمال ارومیه
آنیتا اسدی لور - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری ، دانشگاه محقق اردبیلی

از دیدگاه سهروردی جهان شامل درجاتی از نور و ظلمت می باشد و انسان اسیر شرایط محیطی و مادی است که تلاش دارد خود را به نور الانوار برساند. بر اساس اندیشه شیخ اشراق رمز نور به اثر هنری، شکوه و جلال می بخشد و بر جلوه زیبایی شناسانه هنر تاکید دارد. چرا که نور در حکمت سهروردی با جمال و کمال یکی است و عامل موثری در اعتلا و شکوفایی آرای حکمی در ساحت هنر و معماری اسلامی و منبع الهامی برای هنرمند مسلمان بود.. نور به عنوان رمز حقیقت در دست هنرمند مسلمان، ابزاری نمادین برای پیوند با ملکوت و تمثیلی از جلوه ی وجود مطلق و به تعبیر شیخ اشراق، نورالانوار است، که موجودات به نسبت قرب به روشنایی آن از وجود بهره مندند. هویت معنوی معماری اسلامی، به عنوان یکی از ملموس ترین و محسوس ترین هنرها، در کالبد مساجد اسلامی، با پیوند به حکمت اشراقی و پیروی از اصول آن تعریف می شود. این مقاله پس از شرحی بر اندیشه های اشراقی سهروردی، با تعریف و تبیین نور و سلسله مراتب در حکمت اسلامی و بررسی جایگاه آن در معماری، به واکاوی اصول طراحی مسجد مبتنی بر آرای حکمت اشراقی می پردازد. از این رو اطلاعات این مقاله با بررسی اسناد کتابخانه جمع آوری شده و پاسخ این سوال است که هنرمند مسلمان، چگونه با به کارگیری نور و سلسله مراتب سعی در ارتقای کیفیت های معنوی و عرفانی این مهم ترین بنای اسلامی را داشته است تحلیل یافته های نگارنده، نشان می دهد که معماری مسجد شیخ لطف الله هم سو با اصول، مبانی و جهان بینی حکمت اشراقی، در طراحی فضا، به کارگیری نقوش و تزیینات و کارکرد انعکاسی خود، سعی در تجلی ذات مقدس نورالانوار در کالبد بنا دارد

نور، سلسله مراتب، اشراق، سهروردی، مسجد شیخ لطف الله