نرجس کوچکی مهابادی
مطهره قیاسی

در این جستار سعی کرده ایم ، حبسیات دو شاعر معاصر ایران ، یعنی ملک الشعری بهار و فرخی یزدی را از دو جنبه محتوا و مضمون و هم چنین شکل و صورت ، بررسی نماییم ، تا میزان تاثیر پذیری هر یک از آن دو از همدیگر یا از متون ادبی پیش از آنها، مشخص گردد. کوشیده ایم، در بررسی محتوا و مضمون ، از روش شناسی بینامتنیت و مخصوصا ره یافت ریفاتر در نشانه شناسی شعر بهره بجوییم. در پایان بررسی و مقایسه معنایی و صوری حبسیات هر دو شاعر، این نتایج بدست آمده است : درمفهوم و محتوای اشعار هر دو شاعر، موارد تشابه متعددی قابل شناسایی است که بیشتر از آن که معرف تاثیر پذیری هریک از این دو ، از متون پیشین و نشانه نفوذ عقاید و ایدئولوژی حاکم بر سرایش ژانر حبسیه باشد نشانه ی تاثیر فضای سیاسی مقارن آنها ، از جمله تاثیر انقلاب مشروطه یا استبداد رضا خانی است، بنابراین حبسیات بهار و فرخی یزدی نوعی جابجایی در نگاشتهای کلیشه ای فرهنگی قرون قبل از آنها به شمار می رود. هم چنین این نتیجه بدست آمده است که حبسیات بهار و فرخی ، در دو مورد متفاوتند : 1- از نظر گوناگونی مضامین و تفاوت های معنایی ، شعر بهار ، معرف جهان بینی و درک عمیق او نسبت به مسایل سیاسی، دانش وافر او از ادبیات کهن و سبک شخصی Individual style اوست. 2- از نظر شکل و صورت ، حبسیات دو شاعر شباهت بسیار کمی دارند. زیرا بر اساس نظریه یاکوبسن ، در شعر بهار وجه جانشینی و استعاره غالب است، در حالیکه در حبسیه فرخی ، وجه همنشینی و مجاز مرسل.

ملکالشعرای بهار، فرخی یزدی، بینامتنیت، یاکوبسن، حبسیه، ریفاتر