زهرا علی نام - دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی- دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
حسین سلطان زاده - دانشیار، دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی- دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، قزوین، ایران
احد نژادابراهیمی - دانشیار، دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی- دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

شهر اسلامی مفهومی برای معرفی شهرهایی متاثر از فرهنگ و آموزه های دینی و ارزش های اسلامی است. سیر تاریخیشهرها، میزان تاثیرپذیری شهر از الگوهای مختلف را روشن نموده و به مثابه نمود کالبدی تفکرات و ارزش ها و اعتقادات و باورهامیباشد. مطالعه شهر در دوره اسلامی و پیش از آن ضمن فراهم نمودن امکان مقایسه و شناخت اشتراکات و افتراقات، اطلاعاتارزشمندی را برای نظریهپردازی در خصوص شهرهای دوره اسلامی و درک بهتر نقش متغیرهای فرهنگی- اعتقادی بر تحولاتکالبدی شهر در دوره اسلامی، فراهم می نماید. این پژوهش در نظر دارد با اتخاذ رویکردی تحلیلی و کلنگرانه، در تلاش برایپاسخ به این سوال است که چه عواملی و چگونه بر شکل گیری ساختار شهرهای سواحیلی تاثیر گذاشته اند . دامنه این نوشتاربه سه شهر اولیه ساحلی ممباسا، لامو و زنگبار محدود میشود، که هنوز میتوان ریشه ها و سنت های مشترک سواحیلی را در آنهامشاهده کرد. با وجود تفاوت در برخی جنبه ها، این سه شهر توسط فرهنگ، مذهب و پس زمینه واحد به یکدیگر متصل اند کهدر شکل دادن به تاریخ مشترکشان موثر بوده است. روش تحقیق تاریخی- تفسیری بوده و نتایج پژوهش حاکی از آن است کهعوامل جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی هر یک به نحوی در شکل گیری و تکامل ساختار و مورفولوژی شهرهای سواحیلیموثر بوده اند. به طور کلی عامل نظام حاکم بر اعتقادات (دین و مذهب اسلام)، عامل اقتصاد (فعالیت تجاری در اقیانوسهند) و عامل اقلیم (آب و هوا و دیگر عوامل طبیعی) مهمترین عوامل تاثیرگذار بر ساخت و بافت شهرهای اسلامی در ساحلسواحیلی می باشند.

شهرهای سواحیلی، شهر اسلامی، مورفولوژی شهری