معصومه نجفی - دانشجوی دکترای معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. مربی گروه معماری، دانشگاه شهاب دانش، قم، ایران

بهره برداران آثار معماری همواره به عنوان اصلی ترین عامل اثرگذار بر آن ایفای نقش کرده اند، از اینرو می توان شاخصه یاعتبار و موفقیت یک اثر معماری را میزان موفقیت آن در تامین نیازهای کاربران دانست. آنچه به عنوان مسکن سنتی دوراناسلامی ایران می شناسیم نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به هویت دینی مردم و بهره برداران فضا در آن دوران، ونیازهای مادی و معنوی و اقتضائات فرهنگی آنان، معمار سنتی که خود به اصول و ارزش های اسلامی پایبند بود، در احداثخانه نیز به سفارش های آیات قرآن و احادیث توجه می نمود؛ لذا اثری که خلق می کرد، بر مبنای آن الگوها شکل می گرفت وروح دینی را در مسکن سنتی به جریان میانداخت. بدیهی است برخی مولفه های این مسکن متعلق به شیوه ی زندگی عصرخود بوده و برخی فرازمانیند. باز زنده سازی این دسته از مولفه های معماری سنتی متاثر از ارزش های دینی در معماری جوامعاسلامی میتواند در بازگرداندن روح دینی و هویت اسلامی به معماری عصر حاضر موثر باشد. یکی از شاخص های مهممسکن سنتی و رمز مانایی و کارایی آن، همین همخوانی با هویت فرهنگی- دینی و الگوی زندگی روزمره مردم است به نحوی که می توان گفت هویت خانه متاثر از هویت بهره برداران آن است. از این رو مقاله ی پیشرو به جستجوی پاسخ اینپرسش که به کارگیری مفاهیم قرآنی چگونه باعث هویت بخشی به مسکن سنتی ایران میشود پرداخته و این فرضیه را کهتاثیرپذیری معماری سنتی ایرانی از مفاهیم قرآنی (به صورت مستقیم و غیرمستقیم) هویت مسکن و محل زندگی را می سازد،تایید می کند و در ادامه با شیوه ی تحلیل تطبیقی و بهره گیری از آیات قرآن و روایات مرتبط، ضمن بازشناسی الگوهای هویتاسلامی در مسکن سنتی، شاخصه های آن را در چارچوب دو بعد مفهومی و کالبدی از جنبه های گوناگون دسته بندی می نماید.

مولفه های مسکن، معماری ایرانی اسلامی، مسکن سنتی، ارزش های قرآنی