جواد دیواندری - استادیار گروه معماری دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان
انسیه استادغفاری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه کاشان

در میان ارتباطات چهارگانه انسان از دیدگاه اسلام _ با خود ، خدا، انسانهای دیگر و طبیعت_ ارتباط انسانبا طبیعت شگفتانگیز و در عین حال پرابهام است. در باور مکتب اسلام، طبیعت شناسی میتواند معرفت انسانهانسبت به خداوند را فزونی بخشد و نیز میتواند آنها را قادر سازد که از امکاناتی که خداوند برای خیر و سعادتابدیشان فراهم کردهاست، استفاده کنند. از این رو آسمان نیز، به عنوان بخش عظیم و پیچیدهای از طبیعت، نیازمندتوجه خواهد بود. در قرآن آسمان به عنوان یکی از منابع درک عظمت الهی بیان شده و تفکر و نظاره به آن بسیارسفارش شده است. گذشتگان به رابطه ی بین انسان و آسمان توجه ویژه ای مبذول داشته اند. به طوری که حتیبرای مردم عادی – به جز ستاره شناسان- نیز همواره امکان نگاه کردن به سقف آسمان وجود داشته است. برای مثالدر بناهای گذشته همواره دید به آسمان چه از طریق پنجره و چه از طریق حفرههای ایجاد شده در سقف های گنبدیو چه از طریق منتقل کردن بخشی از زندگی بر روی بام های کاهگلی و نیز مهتابی ها، امکان پذیر بوده است. در مقیاسشهری نیز به دلیل ارتفاع کم ساختمان ها در شهرهای قدیم، خط آسمان در ارتفاع کمتری واقع میشد و به سببهمین امر، دید به آسمان در افق چشم ناظر امکان پذیر میگردید. به طور کل در معماری گذشته پیوند عمیق تریبین زمین و آسمان از طریق معماری برقرار می گردید در حالی که امروزه بشر از اهمیت و نتایج حاصل از این ارتباطغافل شده و در معماری نیز به آن توجه ویژهای نشان نمیدهد.روند پژوهش بدین گونه است که نخست با تکیه بر روش استدلال منطقی در ساحت اندیشه ی اسلامی این مهمبه اثبات رسیده که آسمان به عنوان بخش عظیمی از طبیعت منبع درک عظمت الهی است. از این رو بدین نتیجهرسیدیم که کاهش ارتباط بصری بین انسان و آسمان در عصر حاضر میتواند یکی از علل افزایش پریشان حالی ودوری از معنویات در عصر حاضر باشد. بنابراین شاید بتوان با افزایش این رابطه و ایجاد امکان نگاه همراه با تفکر برپرده ی وسیع و پر رمز و راز آسمان این خلاء را پر کرد. از آنجایی که معماری به عنوان ظرف زندگی انسان میتوانددر افزایش این ارتباط سهم به سزایی داشته باشد، افزایش دید بصری به آسمان شب و پدیده های خاص نجومی ازطریق معماری می تواند برای بهره برداران از فضا جالب توجه باشد.

آسمان، پیوند زمین و آسمان، معماری ایرانی_اسلامی، آسمان در معماری ایرانی