حمزه پیربابائی
مرتضی شجاری

فلسفه یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر شکل گیری جریان های معماری در طول تاریخ می باشد. نوع نگرش انسان بهجهان پیرامون و اعتقادات و باورهای او تاثیر انکار ناپذیری بر آثار هنری و معماری دوره های مختلف تاریخی در حیطههای جغرافیایی گوناگون بر جای گذاشته است. از این رو آشنایی با دیدگاه ها و نظریه های مختلف فلسفی و نحوهاثرگذاری آنها بر روند جریانات اجتماعی و تحولات هنری می تواند به تقویت بینش معماران و محققین این حوزهبیانجامد. به منظور مقایسه هرچه بهتر دو نحله فکری اسلامی و غربی در زمینه خلاقیت، در این نوشتار به بررسی آراءملاصدرا و کانت در این باره پرداخته شده است. پس از بیان ویژگی های خلاقیت از دیدگاه هر یک از این دو متفکر،تاثیر تفکر آنها بر معماری اسلامی عصر صفویه و معماری مدرن غرب، به شیوه توصیفی مورد واکاوی و مقایسه قرارگرفت. طبق یافته های این تحقیق، خلاقیت در حکمت متعالیه در راستای خالقیت الهی مطرح شده و تخیل به جهانماوراء نیز گسترش داده می شود اما در فلسفه کانت، خلاقیت را زمینه ای برای استقلال و خودبنیادی و محدود به همینعالم میداند. این نوع نگرش به ترتیب در معماری اسلامی عصر صفوی و معماری مدرن نیز قابل مشاهده است. هدفمعماری اسلامی تجلی بهشت برین، کمک به صعود معنوی انسان و سیر در انفس بوده در حالی که معماری مدرن بانگاهی مادی و با استمداد از فناوری، خلق محیطی برای زندگی زمینی فارق از بعد معنوی انسان، به دور از استعاره ونماد و در راستای سیر در آفاق را در دستور کار خویش قرار داده است.

خلاقیت، حکمت متعالیه، کانت، معماری مدرن، معماری اسلامی