سامان بهاروند - دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول
بابک لشکرآرا - گروه مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

احداث سازه های هیدرولیکی در مسیر رودخانه ها باعث بروز تداخل میان روند طبیعی زندگی آبزیان و اکوسیستم منطقه خواهد شد. سازه راه ماهی به منظور تسهیل راه ارتباطی بین پایین دست و بالادست این دسته از سازه­های هیدرولیکی متقاطع با رودخانه و برطرف سازی عدم توانایی شنای ماهیان به بالادست ناشی از احداث بندها و سدها، کاربرد فراوان دارد. در پژوهش حاضر علاوه بر بررسی توانایی روش حجم محدود در شبیه سازی جریان درون سازه راه ماهی با بازشدگی قائم نوع 1، الگوی جریان درون استخرهای سازه راه ماهی، توزیع سرعت لحظه ای عرضی جریان و همچنین توزیع میزان انرژی آشفتگی مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور کنترل با تحقیقات پیشین، مدل­سازی به گونه­ای انجام گرفت که دبی های مشخصه 4/6، 9/12، 6/23 و 8/32 در مقیاس اصلی مورد آزمون قرار گیرد. شیب سازه به حالت بحرانی 10 درصد محدود گردید. در این شرایط در اعماق نسبی 2/0، 5/0 و 75/0 برابر عمق جریان از کف سازه، نواحی امن استراحتگاهی، مطابق با شرایط بیولوژیکی ماهی آزاد چینوک در سه رده مختلف سنی بالغ، جوان و نوجوان تعیین گردید. نتایج نشان داد که اعماق کمتر از عمق نسبی 2/0 برابر عمق جریان از کف، از بهترین شرایط استراحتگاهی و صعود این گونه ماهی در سه رده سنی با سرعت تداومی برخوردار است. همچنین نتایج حاصل از مقایسه الگوهای توزیع سرعت و خصوصیات بیولوژیکی ماهی مورد آزمون نشان داد که با افزایش دبی مشخصه جریان، کاهش 11 تا 20 درصدی ناحیه امن در رده سنی نوجوان تا بالغ پدید خواهد آمد.

راه ماهی, راندمان شنای ماهی, ناحیه استراحت ماهی, استهلاک انرژی, توسعه رودخانه