کاظم محمدپور - عضو مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان
آرمان آوند فقیه - عضو موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
دیدیه روشا - عضو موسسه ملی تحقیقات کشاورزی (INRA) در ورسای فرانسه

سرخرطومی حنایی خرما، Rhynchophorus ferrugincus Oliv. (Col: Dryophthoridac) برای اولین بار در ایران از شهرستان سراوان در سال 1369 گزارش گردید. از سال 1370 روشهای مختلف برای کنترل این آفت شامل موازین قرنطینه‌ای، ردیابی و مبارزه شیمیایی به مرحله اجرا گذاشته شده است، در صورتیکه تحقیقات در زمینه کاربرد فرمون تجمعی و امکان انجام روش شکار انبوه این آفت از سال 1375 آغاز گردیده است. در طی سالهای 86-1378 آزمایش‌هایی جهت بهبود جلب و شکار در تله‌های فرومونی بعمل آمد. در آزمایش اول کارایی روش شکار انبوه با تراکمهای صفر (شاهد)، 1، 2، 4 تله فرمونی در هر واحد آزمایشی (2 هکتار)، بر روی میزان شکار و خسارت سرخرطومی حنایی خرما، در 224 هکتار از نخلستانهای آلوده شهرستان سراوان مقایسه شد. در آزمایش دوم، مکان‌های مختلف نصب تله (درخت خرمای مسن، درخت خرمای جوان، سایر درختان و میله فلزی) از نظر جلب و شکار سرخرطومی حنایی خرما بررسی شد. 4260 حشره کامل سرخرطومی حنایی خرما با نسبت جنسی 8/2 ماده: 1 نر در طول دوره شکار انبوه (249 روز) شکار گردیدند. با افزایش تراکم تله، مجموع شکار بطور معنی‌دار افزایش داشت بطوریکه با دو برابر شدن تراکم تله در واحد سطح، مجموع حشرات شکار شده تقریبا 7/1 برابر افزایش یافت، در حالیکه تعداد حشرات شکار شده به ازا هر تله بطور معنی‌دار کاهش یافت. بنابر این فاصله کمتر از 100 متر در بین تله‌ها موجب همپوشانی فضای فعال و کاهش کارایی تله‌ها می‌شود. در واحدهای آزمایشی با 4 تله فرمونی بطور معنی‌دار درختان خرمای بیشتری در مقایسه با شاهد توسط آفت آلوده گردیدند، در صورتیکه تفاوت معنی‌دار در میزان آلودگی شاهد و تیمارهای آزمایشی دارای 1 و 2 تله مشاهده نشد. نتایج آزمایش نصب تله در محل‌های مختلف نشان داد که نصب تله فرومونی بر روی درختان مختلف و نیز میله فلزی از نظر جلب و شکار سرخرطومی حنایی خرما تاثیری ندارد چرا که تله‌های نصب شده در مکان‌های متفاوت از میزان جلب‌کنندگی یکسانی برای حشرات نر و ماده سرخرطومی حنایی خرما برخوردار بود و از نظر آماری تفاوت معنی‌داری را نشان نداد. همچنین تله‌هایی که در سطح زمین نصب گردید، در مقایسه با تله‌هایی که در ارتفاع 5/1 و 4 متری نصب شده بود، بطور معنی‌دار حشرات بیشتری از سوسک سرخرطومی حنایی خرما را جلب کردند.

سرخرطومی حنایی خرما، فرومون، تله فرومونی، درختان آلوده، خرما