محمدرضا ضمیری - استادیار دانشگاه پیام نور قم
مهرزاد شجاعی - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور قم

آنچه از مبانی مسئولیت جزایی فهمیده می شود این است که در صورت تخلف فرد و نقض کردن حقوق فردی یا اجتماعی، حتما باید با وی برخورد شود و تحمل تبعات عمل خود را باید برعهده بگیرد. تمام مذاهب اسلامی با اختلافاتی که دارند، حدود، قصاص، دیات و تعزیر را برای فرد مجرم به تناسب جرم لازم و ضروری دانستند و مبنای مسئولیت جزایی را اختیار و آزادی انسان می دانند که برای حفظ مصالح ضروری و امنیت انسانها وضع شده است. اصل تساوی در مجازات، اصل قانونی بودن مجازات و اصل شخصی بودن مجازات از مهمترین اصولی است که مذاهب خمسه در این خصوص وحدت نظر دارند و حقوق کیفری ایران به تبع از آنها مسئولیت جزایی را برای تمامی افراد ساکن در کشور جمهوری اسلامی ایران اعم از نژاد و دین در صورت ارتکاب جرم لازم و ضروری دانسته است، اصل برابری در مقابل قانون دارای دو مفهوم شکلی (منع تبعیض در برخورداری از حقوق به جهت داشتن ویژگی های اقلیت) و ماهوی (حمایت برابر قانون از حقوق خاص و تفاوت های فرهنگی گروه های اقلیت) است.

مسئولیت جزایی، فقه اسلامی غیرشیعه، حقوق موضوعه ایران