نجمه یرمی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه اردکان
مرتضی حاتمی - دانش آموخته کارشناسی علوم و مهندسی آب، دانشگاه اردکان
ابوالفضل عزیزیان - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه اردکان

امروزه مساله امنیت غذایی و کمبود آب برای تولید غذا و رقابت مصرف کنندگان آب در سایر بخشهای غیر کشاورزی به عنوان دغدغه ی بزرگی در اکثر کشورهای در حال توسعه مطرح می باشد. این وضعیت دلیل اصلی استقبال از استفاده از آبهای نامتعارف و با کیفیت پایین به عنوان منبع آب جایگزین بخصوص در بخش کشاورزی می باشد. با این حال، استفاده از آبهای نامتعارف دارای ماهیت چندجانبه بوده و با مسائل محیط زیست، سلامتی افراد جامعه، صنعت، کشاورزی و مدیریت منابع آب و خاک در ارتباط می باشد. در این راستا، چالش های مهمی در زمینهی نوآوری و تطابق محلی روشهای تکنیکی و مدیریتی استفاده از آبهای نامتعارف، توسعه منابع انسانی، تبادل اطلاعات و ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی وجود دارد. موفقیت و پایداری پروژه های استفاده از آبهای نامتعارف به نحوهی برنامه ریزی، پیاده سازی و مدیریت آنها بستگی دارد. بکارگیری آبهای نامتعارف در کشاورزی اگر چه با فواید زیادی توام است ولی چنانچه این امر بدون برنامه ریزی دقیق و اعمال مدیریت و نظارت صحیح انجام پذیرد می تواند اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شدید و متعددی را در پی داشته باشد که از آن جمله می توان به عدم پذیرش از سوی مردم، عدم وجود بازار مناسب برای عرضه محصولات تولیدی، شور و سدیمی شدن خاک به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، تجمع عناصر سنگین و سایر عناصر سمی در خاک و گیاهان و بطور کلی تنزل کیفیت خاک، آلودگی منابع آب های سطحی و زیرزمینی و از همه مهمتر به خطر افتادن سلامتی افراد، اشاره نمود. در مقاله حاضر که بر اساس نتایج تحقیقات مختلف تدوین شده است، به بررسی منابع مختلف آبهای نامتعارف، چالش ها، ملاحظات لازم و توصیه هایی جهت استفاده پایدار و بی خطر از این منابع در کشاورزی پرداخته شده است.

آبهای نامتعارف، اثرات زیست محیطی، زه آب کشاورزی، فاضلاب تصفیه شده، کمبود منابع آب.