آناهیتا امیرشجاعی - مجتمع آموزش عالی بم
محمد حسین قریشی - دانشگاه کردستان

بررسی نشانه­ای- فرهنگی و تغییر ایدئولوژی در ترجمه (بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی)   مطالعه موردی: پیرمرد و دریا، اثر ارنست همینگوی   آناهیتا امیرشجاعی[1] محمد حسین قریشی[2]   تاریخ دریافت: 18/11/91                                                                                                                    تاریخ تصویب: 26/11/92   چکیده در این مقاله به اهمیت تحلیل گفتمان انتقادی در ترجمه پرداخته شده است تا مشخص شود که این تحلیل چگونه می­تواند انتقال ایدئولوژیک را در فرایند ترجمه منعکس کند. با تکیه بر دلایل احتمالی که در حین انتقال زبان منجر به تحریف در ترجمه می­گردد،  این مقاله بر آن است تا رابطه ساختارهای گفتمان­مدار و کارکردهای اجتماعی را نشان دهد. در این باب، پس از تعریف مفاهیم کلیدی، برخی مزایای تحلیل گفتمان انتقادی نسبت به رویکردهای دیگر بر­شمرده می شوند. از آنجایی که روابط قدرت و ایدئولوژی را می­توان به عنوان مفاهیم مشترک در ترجمه و گفتمان انتقادی در نظر گرفت، به اجمال به توضیح آنها پرداخته خواهد شد. پس از معرفی برخی تحلیلگران انتقادی، جهت نشان دادن انتقال ایدئولوژیکی و فرهنگی در فرایند ترجمه ادبی پیرمرد و دریا ، از نظریه فان­دیک و هاکین کمک گرفته می­شود. در نهایت، بر اساس چارچوب یادشده، مشخص می شود که به دلیل اشتراک مفاهیم یادشده در گفتمان انتقادی و ترجمه، تحلیل انتقادی گفتمان به تحلیلگر و مترجم در درک مشکلات فرهنگی و اجتماعی کمک می­کند و برای تفسیر، توصیف و بررسی تغییرات فرهنگی و اجتماعی صورت گرفته در متن ضروری می­باشد. این تحلیل در فرایند ترجمه نام برده، نگارندگان را به این نتیجه می­رساند که مترجم با اقتباس شیوه بومی سازی، طبیعی­سازی ایدئولوژیک، و ترجمه اصطلاحی، سعی بر انتقال ایدئولوژی و گفتمان غالب داشته است.                       واژه های کلیدی:  ایدئولوژی، انتقال فرهنگی، پیرمرد و دریا، تحلیل گفتمان انتقادی، ساختارهای اجتماعی، ترجمه، فان دیک، هاکین [1] مربی و عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی بم (نویسنده مسئول)؛  amirshojaiana@bam.ac.ir [2] دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند؛ smhghoreashi@birjand.ac.ir

ایدئولوژی, انتقال فرهنگی, پیرمرد و دریا, تحلیل گفتمان انتقادی, ساختارهای اجتماعی, ترجمه, فان دیک, هاکین