علیرضا نژادمحمدنامقی - مدرس موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی ( مرکز آموزش عالی شهید
جلیل فرزادمهر - استادیار دانشگاه بیرجند

اولین اقدام در مهار تپه های ماسه ای شناسایی نقاط برداشت جهت هر گونه اقدام در راستای بیابان زایی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد . برای منشاء یابی رسوبات بادی در ارگ سه قلعه فردوس از روش احمدی- اختصاصی و طی دو مرحله جهت یابی و مکان یابی استفاده گردید . به منظور جهت یابی قطاع برداشت، ا بتدا اطلاعات مربوط به جهت طوفان های گرد و خاک منطقه با تکمیل پرسشنامه از ساکنین محدوده اطراف ارگ بدست آمد . سپس تصاویر ماهواره ای و عکسهای هوایی مربوط به دو دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شد و با استفاده از تصویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی ، مورفولوژی تپه های ماسه ای تعیین گردید . در نهایت، با مطالعه رژیم باد و رسم گلبادها، بادهای فرساینده و موثر در تشکیل تپه های ماسه ای شناسایی و پس از مشخص شدن قطاع برداشت، فاز مکان یابی نقاط برداشت آغاز گردید . در این مرحله با مطالعه ژئوم ورفولوژی قطاع برداشت و نمونه برداری از رخساره های این قطاع، اقدام به کانی شناسی و مطالعه مرفوسکوپی رسوبات تپه های ماسه ای و قطاع برداشت گردید . ارتباط ژنتیکی عناصر با یکدیگر بررسی شد و در نهایت، با توجه به دیگر شواهد مثل جهت قرارگیری بارخان ها، شدید بودن شاخص انرژی بادهای شمال غرب و شمال، وجود کانی های سنگین در میان نمونه های قطاع برداشت و تپه های ماسه ای، قطر میانه متوسط بیشتر از 200 میکرون رسوبات نمونه های برداشت شده و متقارن بودن منحنی فراوانی ذرات رسوبی نشان از نزدیک بودن منطقه برداشت به منطقه رسوب گذاری است . بعد مکانی 20 کیلومتری بین منطقه برداشت و منطقه ترسیب محتمل به نظر می رسد . بررسی گلباد های حاصله از ایستگاه سینوپتیک فردوس وجود یک باد غالب شمال غرب و شمال را درمنطقه نشان می دهد که این باد ها عامل اصلی حمل رسوبات بادی از اراضی بالادست (مناطق دیم زارها و بند سارهای در دشت های ریگی ریزدا نه خارج از منطقه) می باشد. وجود باد جنوب معروف به قبله باد نیز عامل چرخش رسوبات در منطقه است.

ارگ، مکان یابی ، رسوبات بادی ، فرسایش بادی ، قطاع برداشت، جهت یابی