عیسی جوکار سرهنگی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه مازندران
نیلوفر خلخالی - کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه مازندران

یکی از اشکال مهم و پیشرفته فرسایش آبی که در مناطق مختلف سبب تخریب اراضی و تولید رسوب شده و خسارت­های مالی زیادی وارد می­کند، فرسایش آبکندی است. حوضه نمارستاق به عنوان یکی از زیرحوضه ­های رودخانه هراز در معرض خطر گسترش این شکل فرسایشی قرار دارد که برای کنترل آن لازم است حساسیت منطقه با بهره­ گیری از روش­های مناسب تعیین شود. برای این منظور نخست 133 آبکند در منطقه با استفاده از تصویر گوگل ارث، عکس­های هوایی و بازدیدهای میدانی شناسایی و نقشه پراکنش آن تهیه شد. از این تعداد 99 آبکند برای مدل­سازی و 34 آبکند برای ارزیابی استفاده شد. همچنین لایه های عوامل اصلی موثر شامل جنس زمین، ارتفاع، شیب، جهت دامنه و پوشش گیاهی و کاربری اراضی در محیط ArcGIS تهیه گردید. در مرحله بعد، طول و تراکم آبکندها در هر طبقه از عوامل، با همپوشانی لایه­ های یادشده محاسبه و نقشه پهنه ­بندی خطر فرسایش آبکندی در منطقه با استفاده از روش­های آماری دومتغیره نسبت فراوانی و ارزش اطلاعات تهیه شد. نتایج نشان داد که سازند شمشک با سنگ بستر شیل، ماسه سنگ، سیلت­سنگ و رس­سنگ، طبقه­ ارتفاعی 1200-1000 متر، شیب 50-40 درصد، جهت دامنه ی جنوبی و پوشش مراتع ضعیف بیش­ترین حساسیت را نسبت به فرسایش آبکندی داشته و تلفات خاک در آنها بیشتر است. ارزیابی روش­های آماری با استفاده از رابطه احتمال تجربی نشان داد که روش ارزش اطلاعات برای پهنه­ بندی خطر در منطقه مناسب­تر است.

فرسایش آبکندی, پهنه بندی خطر, ارزش اطلاعات, نمارستاق