اسماعیل سیلاخوری - دانشجوی دکتری بیابان زدائی دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
مجید اونق - استاد دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چشم ­اندازهای ژئومورفولوژی پایه و اساس بررسی­ های منابع طبیعی حوزه­ های آبخیز به شمار می­رود. زیرا که این مناظر تحت تاثیر عوامل بسیاری مانند آب وهوا، خاک، هیدرولوژی، محیط زیست، زمین شناسی و غیره هستند. در این پژوهش، منطقه سبزوار با روند ژئومورفولوژیکی متنوع از کوهستان تا پلایا انتخاب گردید تا با استفاده از سنجش ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی رخساره­ای ژئومورفولوژی آن شناسایی و تفکیک گردد. برای این منظور از تلفیق دو روش روی هم گذاری لایه ­ها و تفسیر بصری واحدهای فتومورفیک استفاده شد. درروش روی هم گذاری لایه ­ها نقشه ­های شیب، ارتفاع و زمین ­شناسی تهیه و طبقه ­بندی شد. در بخش تفسیر بصری، تصاویر ماهواره­ای لندست 5 سنجنده TM مورداستفاده قرار گرفت. پس از پیش پردازش تصاویر، تکنیک­ های تحلیل مولفه­ های اصلی، شاخص OIF، تصاویر کاذب رنگی، روش هیستوگرام متعادل شده و شاخص NDVI مورداستفاده قرار گرفت تا با تفسیر بصری، واحدهای فتومورفیک تفکیک گردند. درنهایت 4 واحد، 10 تیپ و 96 رخساره (در 261 تکرار) تفکیک شد. بررسی آماری با استفاده از آزمون مربع کای نشان داد که بین مساحت واحدها، تیپ­ ها و رخساره­ های بیابان زایی تفاوت معنی ­دار در سطح اطمینان 99 درصد مشاهده می­ شود که نشان­دهنده تفکیک فضایی مناسب منطقه است. واحد دشت­سر (50.97%)، تیپ دشت­سر پایینی (25.97%) و رخساره مخروط افکنه با فرسایش آبراهه ­ای (375.43 ha) بیشترین پراکنش فضایی را در منطقه به خود اختصاص دادند. درنهایت می­ توان گفت روش روی هم گذاری لایه­ ها برای مناطق بیابانی ناتوان است و استفاده تلفیقی از تفسیر بصری واحدهای فتومورفیک می­ تواند این نقیصه را برطرف کرده و دقت نقشه خروجی را افزایش دهد. نقشه مذکور، جهت تهیه و اجرای طرح­ های مربوط به تعیین قابلیت اراضی، منابع طبیعی و مقابله با بیابان زایی می­تواند مورداستفاده قرار گیرد.

رخساره های ژئومورفولوژی, واحدهای فتومرفیک, سنجش از دور, سیستم اطلاعات جغرافیایی, منطقه سبزوار