احسان چنگیزی - استادیار زبان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

در زبان اوستایی، گاه حالت ازی برای رمزگذاری کارکردهای حالت بایی و گاه حالت بایی برای رمزگذاری کارکردهای حالت ازی به کار رفته است. این دو حالت در شمار حالت­هایی هستند که نقش­های معنایی را رمزگذاری می­کنند. حالت ازی در شمار حالت­های مکانی است و کارکرد اصلی آن رمزگذاری مفاهیم خاستگاه، جایگاه و مسیر است. حالت بایی در شمار حالت های غیرمکانی است و کارکرد اصلی آن رمزگذاری مفاهیم ابزار، همراهی، روش، سبب و عامل در ساخت مجهول است. ازی و بایی در سلسله مراتب حالت در آخرین جایگاه قرار گرفته­اند و از یکدیگر متمایز نیستند. در این مقاله، با بررسی شواهدی از زبان­ اوستایی مشخص شده است که این دو حالت چندمعنا هستند و از نظر کارکرد معنایی با یکدیگر هم­پوشانی دارند؛ به بیانی دیگر، می­توانند نقش یکدیگر را بر عهده گیرند و همانند یکدیگر رفتار کنند؛ به همین سبب، در زبان اوستایی جایگزین یکدیگر شده­اند. حالت ازی علاوه بر نقش ­معنایی خاستگاه، جایگاه و مسیر، نقش­های معنایی روش و سبب را رمزگذاری کرده است و حالت بایی نیز علاوه بر نقش­های معنایی همراهی، ابزار، سبب و عامل ساخت مجهول، نقش­های معنایی خاستگاه، مسیر و جایگاه را نشان داده است. برای شناخت گستره معنایی و چندمعنایی این دو حالت، انگاره معنایی آنها ترسیم شده است.

حالت, بایی, ازی, نقش معنایی