محمود رضا توکلی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم
محسن قربانی حسنارودی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی

نوستالژی یا غم غربت  Nostalgia عبارت است از حس دلتنگی انسان ­ها نسبت به وطن و گذشته و حسرت خوردن بر شرایط پیشین که در حال حاضر شاعر، حالتی آرمانی به خود گرفته. روانشناسان، نوستالژی را یک حالت هیجانی انگیزشی پیچیده می دانند که گاهی در غمگینی و تمایل بازگشت به وطن و گاهی در درماندگی ناشی از تفکر در مورد آن (وطن یا منزل) نمود می یابد. اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فقر، مهاجرت و دوری از وطن در ایجاد این حس تاثیر به سزایی دارد. مقاله حاضر سعی بر آن داشت تا به روش توصیفی تحلیلی، و با مطالعه دیوان شاعر، به بررسی غم غربت در آثار ابوماضی پرداخته و ابعاد شخصیتی و افکار وی را در ارتباط با این موضوع مورد مطالعه قرار دهد. نتایج حاصله حاکی از آن بود که حس نوستالژی در آثار ایلیا ابوماضی شاعر معاصر لبنانی نمود بالایی دارد. دوری از وطن، خاطرات خوش دوران کودکی و جوانی، احساس تنهایی در جامعه، دوری از معشوقه و نفرت از استبداد داخلی و استعمار خارجی از مهمترین عوامل بروز احساس غربت در ابو ماضی به شمار می رود. غربت مکانی، غربت زمانی، غربت اجتماعی، غربت روحی، غربت عاطفی و در نهایت غربت سیاسی، از جمله نمودهای نوستالژیک بود که در اشعار شاعر مورد مطالعه قرار گرفت. تاثیر پذیری شاعر از شرایط محیطی و ویژگی های خاص شخصیتی در بروز عناصر نوستالژیک در شعر ابو ماضی، از مهم ترین نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر به شمار می رود.

غم غربت, ایلیا ابو ماضی, شعر معاصر عربی, دوری از وطن