احمد خاتمی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی
فارس شریفی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
حسین الفتی - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

    گروه­های زبانی در سیر تاریخی از فارسی باستان تا فارسی دری کنونی، تحول و تغییراتی یافته که در این میان تغییر و تطورات واجی یکی از مهم­ترین دگرگونی­های آن به شمار می­رود. در این مقال تلاش می­شود که نوع تطور واجی و معنایی در کتاب تاریخ­ بیهقی به عنوان یکی از امهات نثر سبک خراسانی در قرن پنجم نشان داده­شود. به علت نزدیکی زمانی تاریخ بیهقی به فارسی میانه (پهلوی)، بسیاری از خصوصیات آوایی زبان پهلوی را در خود، حفظ کرده و بسیاری از واژگان مانند: آشکار، پدرود، بهر و... بدون هیچ­گونه تغییری وارد این کتاب شده­اند. روش کار در این تحقیق به شیوه توصیفی­­کتابخانه­ای است. تغییرات واجی در این اثر به صورت­های کاهش و تخفیف ، افزایش ، ابدال و ادغام خود را نشان داده که بیشترین فرآیند این تغییر، ابدال بوده است. در تحول معنایی مفردات در این مقال، واژگان با چند وضعیت تحولی روبرو شده­اند: یا متروک شده و یا علاوه بر معنای گذشته، معنای جدید نیز گرفته­اند. در تحول معنایی، جمله­ها اغلب در معنای غیر واقعی و وضعی خود بکار رفته و به صورت  جملات کنایی درآمده­اند.

تاریخ بیهقی, تطور واجی, واکه, تطور معنایی