محمدکاظم رحمان ستایش - استادیار دانشگاه قم
محمدعلی مهدوی راد - دانشیار دانشگاه تهران
عذرا میثاقی - مدرس دانشگاه

روش­شناسی تفسیر، به معنی کشف روش مفسر برای رسیدن به مراد خداوند در قرآن است. به دلیل لزوم بررسی جزئی نگر در روایات تفسیری، اهمیت تاریخی و روش­شناختی روایات تفسیری هر یک از معصومان(ع) و نیز اهمیت نمایاندن تفاوت روایات بیان ظاهر و باطن قرآن، در مقاله حاضر دامنه پژوهش به روایات تفسیری امام­سجاد(ع) در حیطه بیان معنا محدود شده است. نگارنده معتقد است دسته بندی دقیق این روایات، نسبت سنجی میان آن ها و مجموع روایات تفسیری امام سجاد(ع) و ارائه آمار مستند می تواند روشنگر زوایایی از اهداف و شیوه های تفسیری حضرت باشد. در این پژوهش، روایات بیانگر معنا در دو دسته تبیین ظاهر و باطن، بر اساس چارچوبی متقن به گونه­هایی تقسیم شده است. از میان 536 روایت تفسیری، 175 روایت در تفسیر ظاهری 210 آیه کاربرد دارد و 12 مورد بیان معنا و مصداق باطنی را شاهدیم. اهداف امام سجاد(ع) در پرداختن به آیات قرآن ناظر به این امور بوده است: شرح و تبیین مفاهیم ظاهری کلام؛ زنده کردن آیات قرآن و روح بخشیدن به مضامین قرآنی در آن عصر؛ آموزش روش تفسیر صحیح؛ رشد اخلاقی و دینی جامعه؛ پاسخ به سوالات تفسیری مخاطبان و رفع اشکالات واضح؛ بیان تفاصیل تاریخی، اعتقادی، فقهی و ... ذیل آیات.  

تفسیر امام سجاد(ع), روایات تفسیری, روش های تفسیری, ظاهر و باطن قرآن