سید حسین سجادی - استاد گروه حسابداری دانشگاه شهید چمران اهواز
توحید کاظمی - دانشجوی دکتری حسابداری دانشگاه شهید چمران اهواز

تحقیق حاضر در تلاش است با ترکیب روش­های تحقیق کیفی با استفاده از رویکرد نظریه پردازی زمینه بنیان و تجزیه و تحلیل اسناد و مدارک، الگوی جامع تقلب در صورت­های مالی را در بستر فرهنگی، اقتصادی و حقوقی کشور ارائه نماید. جامعه آماری تحقیق خبرگان صاحب نظر در خصوص پدیده صورت­های مالی متقلبانه هستند که با توجه به هدف تحقیق، از روش نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره­ای برای مصاحبه انتخاب شده­اند. افزون بر مصاحبه­های انجام شده، به منظور افزایش اعتبار و جامعیت تحقیق، اسناد و مدارک موجود در خصوص گزارشگری مالی متقلبانه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به دقت مطالعه، بررسی و تحلیل شده است. پس از کسب نظر خبرگان و مطالعه دقیق اسناد، مدارک و گزارشات، عامل فشار به عنوان شرط علی گزارشگری مالی متقلبانه شناخته شد.  نتایج تحقیق نشان می­دهد انگیزه پاداش مدیران، انگیزه سوء استفاده از دارایی­ها، هزینه­های سیاسی، مقاصد مالیاتی و تحصیل شرکت توسط مدیران نیز بر گزارشگری مالی متقلبانه موثرند. طرح های تقلب در گزارشگری مالی در بستر فرهنگ عمومی، نظام قانونی و استاندارد حسابداری کشور به عنوان شرایط زمینه­ای و نظام راهبری شرکتی، کنترل داخلی و کیفیت حسابرسی به عنوان  شرایط مداخله­گر متولد می­شوند. در تحقیق حاضر 25 طرح­ تقلب در صورت­های مالی و اجزاء آن­ها شناسایی شده است. افزون بر این، پیامدهای تقلب در گزارشگری مالی در دو سطح صورت­های مالی و بازار سرمایه طبقه بندی و تفسیر شده است. 

حسابداری دادگاهی, طرح تقلب, گزارشگری مالی متقلبانه, نظریه پردازی زمینه بنیان