امین صدری سوادجانی - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، گروه معماری، شهرکرد، ایران
سینا رزاقی اصل - استادیار، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، گروه شهرسازی، تهران، ایران

تاریخ منظرسازی در ایران مملو از حضور پدیدهای به نام باغ ایرانی به عنوان یک محصول فرهنگی و حاصل تعامل سازنده میان انسان و طبیعت است. آنچه بیش از هر چیز بر ساختار هویت باغ ایرانی تاثیرگذار است، نظم حاکم بر ساختار کالبدی- فضایی عناصر سازنده باغ ایرانی است. اگرچه این ساختار در باغ ایرانی از نقطه نظرات گوناگون بررسی شده و عناصر و اجزای تشکیل دهنده آن مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است، اما بدلیل ابهام در جامعیت و کفایت نتایج؛ نیازمند تحلیل داده های کمی- عددی در تصدیق نتایج کیفی- هندسی می باشند. بررسی شاخص نسبت عددی توده به فضا در کوشک باغ های ایرانی از این حیث حائز اهمیت است که موجبات فهم صحیح تغییر و تحولات طراحی کوشک در طول دوره باغ سازی ایرانی را فراهم خواهد آورد. تحقیق حاضر با تکیه بر تحلیل عددی نسبت توده به فضا در پلان کوشک باغ های دلگشا، جهان نما، نظر و گلشن شیراز، دولت آباد یزد، فین کاشان، گلشن طبس و نیز باغ خسروآباد سنندج ؛ در پی پاسخ به این پرسش است که این تغییرات در طول دوره های مختلف باغ سازی در ایران ثابت باقی مانده و یا از قاعده ای خاص در روند تغییر پیروی می کرده است نتایج این بررسی نشان میدهد که کوشکسازی در باغ های ایرانی از سبر قابل پیگیری در کاهش حجم توده برخوردار است؛ هرجند در این بین نوآوری های نیارشی در شکل گیری آنان موثر بوده است (همانند نوآوری های دوره صفوی) اما قاعده کلی کاهش حجم توده و افزایش فضا می باشد. امید آنکه این پژوهش راهی باشد برای مطالعه دقیق ساختار عددی دیگر گونه های باغ رسمی در ایران.

باغ ایرانی، کوشک، نسبت عددی، توده فضا، فضای پر- فضای خالی