پروانه نصیری - عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

مهمترین مساله در مدیریت آب کشور، برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای اقتصادی آب است و بدین منظور لازم است از ابزارهای اداری، فنی و اقتصادی مختلفی استفاده شود که یکی از مه م ترین ابزارهای اقتصادی دراین زمینه قیمت گذاری آب است. برای قیمت گذاری آب، روشهای مختلفی وجود دارد که هزینه های اجرایی متفاوتی را دارا می باشند و بر قیمت آب و رفاه اقتصادی موثرند . لذا در این مطالعه، هدف مقایسه کارایی روشهای مختلف قیمت گذاری آب با تاکید بر هزینه های اجرایی و محاسبه قیمت تمام شده هر متر مکعب آب دنبال می شود . این مطالعه در دشت قزوین بر روی اراضی تحت پوشش سد طالقان صورت گرفته و از کشاورزان منطقه 120 پرسشنامه به روش خوشه ای دو مرحله ای تکمیل گردید . مابقی اطلاعات موردنیاز از سازمان های مربوطه جمع آوری شد. برای مقایسه کارایی روشهای مختلف قیمت گذاری آب از من افع اجتماعی (مجموع سود خالص کشاورزان و سازمان آّب) کمک گرفته شد . بدین منظور تابع ریشه دوم برای دو محصول گندم و چغندرقند و تابع هزینه درجه دوم برای سازمان آب منطقه مورد مطالعه برآورد گردید . نتایج مقایسه روشهای مختلف قیمت گذاری بر اساس (حجم، نهاده، ستاده و مساحت ) نشان داد زمانی که هیچ قیمتی برای آب تعیین نشده باشد، کشاورزان کشت چغندرقند را انتخاب می نمایند، در حالی که منافع اجتماعی مربوط به آن پایین است . دو روش قیمت گذاری نهاده و ستاده، منفعت اجتماعی نزدیک به هم دارند، اما منافع اجتماعی حاصل از این دو روش، از منافع اجتماعی روش قیمت گذاری حجمی با ورود هزینه های اجرایی کمتر می باشد . هزینه های اجرایی به دلیل اثر زیادی که بر قیمتهای آب دارند، نقش مهمی را در تعیین روش مناس ب قیمت گذاری در موقعیتهای مختلف ایفا می کنند. روش حجمی بدین دلیل که کارایی تخصیصی را موجب می شود، در صورت پایین بودن هزینه های اجرایی به روشهای دیگر ارجح تر است . در مورد قیمت گذاری بر اساس مساحت، اگر بخواهیم کشاورز را با هدف حداکثرسازی سود به الگوی کشت بهی نه هدایت نماییم، باید مقادیر ثابت دریافتی بابت هزینه آب برای محصولات مختلف، متفاوت باشد . منافع اجتماعی حاصله از این روش، از روش قیمت گذاری حجمی با ورود هزینه های اجرایی بیشتر است . بنابراین نمی توان این روش را به دلیل ناکارایی در تخصیص حذف کرد بلکه در بعضی شرایط می توان این روش را به دلیل ناکارایی در تخصیص حذف کرد بلکه در بعضی شرایط می توان آن را از قیمت گذاری حجمی کاراتر دانست.

قیمت گذاری آب کشاورزی، روشهای مختلف، مقایسه کارایی نسبی، منافع اجتماعی و هزینه های اجرایی