مقاومت ساختارهای پیشامدرن بر شکل گیری صورت بندی کارآمد بین علوم انسانی و صنعت در ایران (مطالعه موردی: مخاصمات دربار ناصرالدین شاه با امیرکبیر در تاسیس دارالفنون)

نیاز به بومیسازی علوم جدید بعد از شکست ایران در برابر روسها، مابین نخبگان قاجاری احساس شد. اقدامات عباس میرزا برای نوسازی ارتش و تدابیر امیرکبیر در تاسیس دارالفنون بر همه پژوهشگران تاریخ مدرنیزاسیون ایران هویدا است. در این بین اما پرداختن به اهداف و موانع اقدامات امیرکبیر در تاسیس دارالفنون که اکثر علوم روز دنیا را به زبان فارسی برای فراگیران ایرانی آموزش میداد، از اهمیت زیادی برخوردار است. رویکرد اکثر محققین در این زمینه تایید اقدامات اصلاح طلبانه امیرکبیر و گذار سلبی از دلایل کارشکنی های دربار قاجار در برابر تاسیس دارالفنون بوده است. آیا مساله دربار قاجار متمرکز بر احساس خطر از تعلیمات مدرن دارالفنون است و یا اینکه دلایل این مخاصمات در پنهان نگاریهای تاریخی مسکوت مانده است بررسی منابع نشان میدهد علت مخاصمات دربار قاجار با امیرکبیر فقط متمرکز بر رقابتهای فردی بین آقاخان نوری و وزیر اعظم ناصرالدین شاه خلاصه نمیشود. بلکه ریشه این رقابتها را باید در نوع برداشت درباریان و اصلاحطلبان از علوم جدید و چگونگی تاثیر آن بر روابط قدرت از نظر ایشان دانست. سوالی که در این زمینه مطرح میشود آن است که چه عواملی مانع از تعامل کارآمد بین امیرکبیر به عنوان موسس دارالفنون و دربار قاجاری برای بومی سازی علوم انسانی و تجربی غربی در جهت توسعه و نوسازی ایران شد یافته ها که با مراجعه به منابع اسنادی و کتابخانهای ، بکارگیری نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه و استفاده از روش توصیفی بدست آمده، نشان میدهد احساس خطر ساختارهای پیشامدرن ازجمله دربار، بازار،نهادهای فرهنگی و نظام طبقاتی از آموزشهای مد نظر امیرکبیر، دلایل بوجود آمدن مخاصمات بین دربار و امیرکبیربود.

Keywords:

علوم انسانی , صنعت , دارالفنون , قاجار , امیرکبیر , مدرنیته , ساختارهای پیشامدرن