تعهدات زیست محیطی در روند معاملات نفت و گاز

نفت و گاز و فرآورده های آن ها به عنوان یک کالای استراتژیک با تاثیر شگرف بر عرصه های اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی و اجتماعی ملل، تبدیل به یک موضوع مهم بین المللی شده است که از ابعاد مختلف به ویژه از منظر حقوقی و قوانین و مقررات بین المللی مورد توجه قرار گرفته اند. حق برخورداری از محیط زیست سالم از جمله حقوق بنیادین بشر است و ضرورت اعمال این حق با ورود تکنولوژی های جدید، بیش از پیش دیده می شود. در این خصوص سازمان های نفتی مثل اوپک، معاهدات نفتی از جمله پیمان منشور انرژی، سرمایه گذاری خارجی، قانون حاکم بر قراردادهای نفتی و اسناد زیست محیطی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. علی رغم اهمیت محیط زیست، قراردادهای نفتی غالبا جزئیات زیادی را به آن، اختصاص نمی دهند. با این حال به موازات شناسایی روزافزون جایگاه مهمی که مسائل زیست محیطی در زمینه امر توسعه پایدار از آن برخوردارند، گرایش قابل توجهی در خصوص پرداختن دقیق تر به این مسئله، مشاهده می شود. در این مقاله با رویکرد تحلیلی- توصیفی به بررسی تعهدات زیست محیطی در قراردادهای نفتی از مرحله پیش قراردادی تا مرحله رهاسازی خواهیم پرداخت.دولت ها در کشورهای در حال توسعه و شرکت ها در جهان صنعتی، بزرگ ترین آسیب برای محیط زیست و طبیعت هستند؛ عدم نظارت کارآمد و اندیشیدن تمهیدات لازم از سوی کشورهای نفت خیز و فقدان سازمان جهانی مختص این امر، بیش از پیش محسوس می باشد. اساسا آمره بودن رعایت قواعد زیست محیطی موجب می گردد تا داخلی یا بین المللی بودن قراردادهای نفتی تاثیری بر لزوم اجرای آن نداشته باشد. درج شرط ثبات، اجتناب از درج شروط تحمیلی و تبدیل حاکمیت قضائی به نهاد داوری موجب اعتماد شرکت های نفتی و بالا رفتن ضریب اطمینان از عدم وقوع خسارت های زیست محیطی می گردد؛ هم چنین، وضع قوانین و مقررات محدود کننده و تشویق کننده آثار مخرب نفت بر محیط زیست را کاهش می دهند؛ در این قوانین و مقررات فعالیت های نفتی زیان بار ممنوع و پرهزینه شده اند و به جای آن ها توسعه فن آوری های نوین و سرمایه گذاری برای کاهش اثرات مخرب نفت بر محیط زیست مورد تشویق قرار گرفته است؛ اما تقنین به تنهایی برای صیانت از منابع طبیعی وافی به مقصود نیست زیرا مقررات وضع شده باید توسط ارکان اجرایی به مرحله اجرا گذاشته شده و به نقش محوری و تاثیر گذار قراردادهای نفتی در تنظیم رفتار طرفین قراردادها، از جمله ارزیابی اثرات زیست محیطی و ملزم نمودن شرکت نفتی به بیمه کردن خسارات زیست محیطی توجه نمود.

Keywords:

قراردادهای نفتی , ارزیابی اثرات زیست محیطی , آلودگی نفتی , حقوق بشر , محیط زیست