علیرضا پارساپور - مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
کیارش آرامش - مرکز تحقیقات اخالق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

زمینه و هدف: به دلیل حساسیت کمتر چالش های اخلاقی در غالب پژوهش های مشاهده ای به نسبت پژوهش هایتجربی، گاهی لزوم بررسی و نظارت بر این طرح ها از سوی کمیته های اخلاق در پژوهش نادیده گرفته می شود. این در حالیاست که با توجه به تنوع این پژوهش ها و وسعت جمعیت ورودی به آن توجه به ملاحظات اخلاقی آن از اهمیت ویژه ایبرخوردار است. اصول اخلاقی چندی حا کم بر پژوهش های غیر مداخله ای می باشند که در مقاله به شرح بازگو شده اند.روش بررسی: با رویکردی مدیریتی بر موضوع، ملاحظات اخلاقی را می توان در مراحل مختلف پژوهش از جمله سوالپژوهش، گردآوری اطلاعات، ایجاد انگیزه همکاری، مستند سازی و اطلاع رسانی نتایج پژوهش مورد بررسی قرار داد.یافته ها: طراحی پژوهش مرحله گرداوری اطلاعات بسته به اینکه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود باچالش های اخلاقی متعددی روبروست که مهم ترین آن رضایت سوژه و رعایت اصل رازداری است. بررسی اطلاعاتپرونده های بیماران، انجام سوالات خاص با جنبه های اخلاقی، مصاحبه با افراد مبتلابه بیماری های جدی و ضبط صوتیو تصویری اطلاعات بیمار مستلزم رعایت جوانبی است تا حریم خصوصی سوژه پژوهش و اصل خودایینی بیمار مخدوشنشود. ایجاد انگیزه های مالی و غیرمالی جهت ورود سوژه به پژوهش می تواند در مطالعات مشاهده ای نیز با چالش هایاخلاقی روبرو باشد.نتیجه گیری: با توجه به ملاحظات اخلاقی جدی فوق، کمیته های اخلاق در پژوهش باید در بررسی های اخلاقی گام به گامو مرحله به مرحله پژوهش ها را به لحاظ رعایت موازین اخلاقی بررسی و به صرف مشاهده ای بودن مطالعه از مشکلاتاخلاقی آن غفلت ننمایند.

پژوهش های مشاهده ای, اخلاق در پژوهش, کمیته اخلاق در پژوهش