اعظم فعلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
سعیده ملکی فراهانی - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
حسین بشارتی - دانشیار، موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج، ایران.

به منظور بررسی اثرات کاربرد کودهای آلی، شیمیایی و زیستی بر ویژگی های گیاه و خاک در کشت زعفران (Crocus sativus L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه زعفران شش ساله دانشگاه شاهد تهران در سال زراعی 95-94 انجام گرفت. عامل اول کود شیمیایی نیتروژن (اوره)، در سه سطح (0، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و عامل دوم کودهای آلی و زیستی مختلف در چهار سطح (شاهد، ورمی کمپوست، ریزوباکتری های محرک رشد گیاه حاوی سودوموناس و باسیلوس و تلفیق ریزوباکتری های محرک رشد گیاه و ورمی کمپوست) بود. نتایج آزمایش نشان داد که تیمارهای کودی عملکرد کمی و کیفی زعفران و ویژگی های خاک را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار دادند. تلفیق ورمی کمپوست با 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره بیشترین اثر معنی دار را در افزایش عملکرد کمی و بهبود ویژگی های خاک داشت. به طوری که در این تیمار 6/42 درصد عملکرد خشک کلاله، 67/66 درصد نیتروژن خاک، 39/68 درصد ماده آلی خاک و 75/43 درصد فسفر قابل جذب خاک نسبت به شاهد افزایش یافت. نتایج این آزمایش نشان داد که به جز تلفیق ورمی کمپوست با 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره در اکثر موارد در تلفیق سایر تیمارهای کودی با یکدیگر نسبت به شاهد برتری معنی داری مشاهده نشد. به طور کلی، در کشت زعفران کاربرد تلفیقی ورمی کمپوست به همراه نصف مقدار کود اوره توصیه شده می تواند باعث افزایش عملکرد گیاه و بهبود ویژگی های خاک شود.

باسیلوس, سودوموناس, کود زیستی PGPR, کود شیمیایی نیتروژن, ورمی کمپوست