وحید خاجوی - دانشجوی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی
بهروز فتحی - دانشجوی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی
علیرضا قلیزاده - دانشجوی دکتری مهندسی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی

ژئومورفولوژی (به انگلیسی: Geomorphology) یا زمین ریخت شناسی علم مطالعه سیستماتیک و بین رشته ای زمین چهره ها و مناظر آن ها به علاوه فرازندهای درونی و بیرونی کره زمین است که اشکال را خلق کرده و آنها را تغییر می دهند. ژئومورفولوژی شاخه ای از رشته جغرافیای طبیعی است که به بررسی چگونگی به وجود آمدن اشکال مختلف طبیعی در سطح زمین می پردازد و تغییرات حاصل از عوامل درونی و بیرونی زمین را بر روی این اشکال دنبال می کند تا بتواند رفتار آنها را تبیین نموده و به پیش بینی آینده آن نائل شود. هدف از این علم، مطالعه اجزای اصلی تشکیل دهنده ناهمواری ها است و از روش اصولی توصیف علمی ناهمواری شامل شناسایی اجزای متفاوت عوارض زمین و چگونگی روابط بین آنها و طبقه بندی این عوارض به صورت سیستماتیک بهره می گیرد. در این بین استقرار و پیدایش سکونت گاه ها اعم از شهری و روستایی پیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است. زیرا عوارض و پدیده های طبیعی در مکان گزینی، پراکندگی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیکی، مورفولوژی سکونتگاه ها دارای اثرگذاری قاطعی هستند و گاه به عنوان یک عامل مثبت و زمانی هم به عنوان یک عامل منفی و باردارنده عمل می کنند. یکی از اهداف عمران و توسعه روستایی این است که برنامه ریزی برای استفاده از زمین به گونه ای تنظیم شود که ضمن بهره برداری از منابع طبیعی و اصلاح شرایط محیط طبیعی، از فعالیت عوامل مورفوژنیک زیانبار در محیط جلوگیری شود و تعادلی در مورفودینامیک آن منطقه ایجاد نماید. بنابراین در مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های روستایی توجه به دینامیک اکوسیستم ها و محیط طبیعی در هدایت و توسعه آتی روستاها بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش با شیوه کتابخانه ای و با مدنظر قرار دادن نقش عوامل ژئومورفولوژیک در برنامه ریزی روستایی، به شناسایی و بررسی عوامل ژئومورفولوژیکی در برنامه ریزی توسعه روستایی پرداخته است.

برنامه ریزی روستایی، عوامل ژئومورفولوژیکی، سکونتگاه های روستایی، برنامه ریزی توسعه