مهدی مرتضوی - دانشیار باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
مرتضی گرگی - دانش آموخته باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
سلیمان حدادی نسب - دانش آموخته باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
فریبا موسی پورنگاری - استادیار باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

منطقه بلوچستان بواسطه نوع خاک نفوذ پذیری که دارد، یکی از مهمترین مناطق کشور در راستای بهره برداری از منابع آبهای زیرزمینی از طریق قنات میباشد. متاسفانه درخصوص قناتهای بلوچستان مطالعات چندانی صورت نپذیرفته است. در مطالعات میدانی باستان شناختی تابستان 97 به سرپرستی نویسنده مسئول در اطراف روستاهای دزک و کولو از شهرستان سراوان تعداد بسیار زیادی قنات مورد مطالعه قرار گرفتند که برخی از آنها متروکه و برخی هنوز فعال بودند. نکته بسبار مهم در این مطالعه تفکیک رشته قناتها از یکدیگر بودند که احتمالا گویای مالکیت روستاها بر هر یک از رشته قناتها بوده است. علاوه بر آن، برخی از رشته قناتها در حاشیه مسیل های منتهی به رودخانه سیمیش قرار گرفته بودند. هر چند بسیار زود است تا در خصوص دلیل قرارگیری قناتها در کنار مسیل ها با قاطعیت بحث شود، اما در نگاه اول اینگونه به نظر میرسد که مردم منطقه در گذشته ای نه چندان دور احتمالا از سیلاب برای تغذیه قناتها بهره برداری مینمودند. به عبارتی احتمالا با ایجاد قناتها در کنار مسیل ها ضمن هدایت آب قناتها به سمت مزارع خویش، سیلاب ها را نیز کنترل مینمودند.هدف این مقاله که از نوع توصیفی ست، مطالعه قناتهای محدوده روستای دزک سراوان میباشد، در این مطالعه سعی شده است تا با بهره گیری از جی پی اس موقعیت دقیق قناتهای فعال و غیر فعال منطقه و رابطه آنها با یکدیگر و مزارع اطراف مورد مطالعه دقیق قرار گیرند. در این مطالعه میدانی که به روش بررسی غیراحتمالی بوده است ضمن بهره گیری از نرم افزار گوگل ارث سعی شده است تا اطلاعات قابل اعتمادی از مردم و بومیان منطقه فراهم گردد

سراوان، دزک، توسعه پایدار، قنات