علی شفیعی - عضو هیئت علمی و مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی

برای نظریه تعاریف مختلفی ارائه شده است. در این مقاله  با تحقیق پیرامون تعاریف گوناگون، بهترین تعریف را عبارت می داند از: تبیین و تفسیری عام از مجموعه ای از مسائل فقهی، که هم شمول و گستردگی شکلی و هم توسعه مفهومی دارد و در عین­حال این مسائل وحدت موضوعی داشته، فصل مشترکی دارند که آن ها را به­هم پیوند می دهد . در این مقاله، ضمن تبیین مفهومی نظریه و نسبت سنجی آن با پاره ای از مفاهیم مشابه، از ظرفیت فقه موجود در عرصه نظریه­پردازی و علل و عوامل فقر نظریه در آن سخن گفته شده است. حاصل آنکه اولا: اصطلاح نظریه فقهی گرچه اصطلاحی نوپیداست، ولی این به­معنای بیگانگی فقه با مقوله نظریه ها نیست. ثانیا: گرچه ظرفیت فقه موجود برای نظریه پردازی، ظرفیتی قابل توجه است، اما استحصال نظریه های آن از یک سو و تلاش برای حداکثرسازی این ظرفیت از سوی دیگر، نیازمند بازخوانی پاره ای از مبانی، روش ها و منابع فقه موجود است.

نظریه, نظریه فقهی, پارادایم فقهی, قاعده فقهی, مسئله محوری, نظریه محوری