بررسی تشریحی عصب فرنیک و واریاسیون های آن در 24 جسد

زمینه و هدف: عمل دم مدیون فعالیت مستمر عضله دیافراگمی است که توسط اعصاب فرنیک راست و چپ عصب دهی می شود. عصب فرنیک رشته های حسی به غده تیموس، پریکاردیوم ، پرده جنب جداری میان سینه ایو صفاق جداری در سطح تحتانی دیافراگم می رود و رشته های حرکتی آن به عضله دیافراگم عصب می دهد. عصب فرنیک سمت راست از عصب فرنیک سمت چپ کوتاهتر بوده مسیری متفاوت نسبت به فرنیک سمت چپ می پیماید تا به دیافراگم می رسد. در عین حال واریاسیون های متعددی نیز در مسیر این اعصاب ذکر گردیده است. در این بررسی منشا، مسیر و مجاورات اعصاب فرنیک راست و چپ مورد مطالعه قرار گرفت و با گزارش های ارائه شده در کتاب های مرجع مقایسه گردید و واریاسیون های مشاهده شده را گزارش نموده ایم.مواد و روش ها: ضمن مطالعه ای که در طول 2 سال بر روی 24 جسد بعمل آمد نحوه عبور عصب فرنیک راست و چپ، طول هر عصب، مجاورات در نواحی مختلف، شاخه های جدا شده و رشته های انتهایی هر سمت بطور جداگانه مورد بررسی دقیق قرار گرفت. وجود یا عدم وجود عصب فرنیک فرعی نیز ارزیابی شد. وسایل مورد استفاده ابزار ساده تشریح مانند: انواع قیچی، تیغ و بیستوری، انواع پنس، اره و دنده شکن بود. برش ها طبق دستور کار کتاب تشریح عملی انجام شد. برای مشاهده شاخه های ریز از استریوسکوپ نیز بهره برده ایم. یافته ها: در این پژوهش، واریاسیون های متعددی در اعصاب فرنیک راست و چپ نسبت به آنچه در موارد قبلی ذکر گردیده بود مشاهده گردید. در مواردی مانند مسیر عصب از گردن به قفسه سینه و مجاورت با عضله نردبانی قدامی، عبور از سوراخ های دیافراگم، تعدد شاخه های عصب فرنیک راست و چپ، طول عصب و وجود یا عدم وجود عصب فرنیک فرعی، تفاوت های قابل ملاحظه ای مشاهده گردید. نتایج ما نشان داد که افزایش طول تنه، با افزایش طول اعصاب فرنیک راست و چپ رابطه ای مستقیم و صعودی دارد. با در نظر گرفتن تعداد جسد های مورد مطالعه، بررسی ما نشان داد که درصد وجود عصب فرنیک فرعی در جمعیت ایرانی حدود 30 درصد می باشد. نتیجه گیری: در این بررسی ضمن بدست آمدن نتایج یکسان از تحقیقات قبلی، در عین حال یافته های متفاوتی نیز پیرامون مقایسه مسیر، شاخه ها، طول و وجود عصب فرنیک فرعی ارائه گردید. مجاورات این عصب از این جهت حائز اهمیت است که در برخی موارد مثلا در بی حسی ها و بلاک کردن اعصاب در ناحیه سوپراکلاویکولار و ما بین عضلات اسکالن این عصب نیز دچار بی حسی می شود. همچنین مجاورت نزدیک این عصب با ورید تحت ترقوه ای در عمل کاتتریزاسیون این ورید بسیار حائز اهمیت می باشد با توجه به این موضوع که عصب فرنیک تنها عصب حرکتی دیافراگم می باشد آگاهی لازم در مورد نحوه پخش شدن شاخه های انتهایی این عصب در عضله دیافراگم حائز اهمیت می باشد، بخصوص توجه به این نکته که اکثر جراحی های توراکس و مدیاستن به مجاورات احشاء با این عصب ارتباط می یابد.

Keywords:

واریاسیون عصب فرنیک , عصب فرنیک فرعی