فاطمه اسلامی سمسکنده - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی
ناهید جوانمرادی - استادیار دکترا، دانشگاه علامه طباطبایی

یکی از خیاراتی که در مباحث فقهی مطرح شده، خیار غبن است. بدین معنا که هرگاه تملیکی به زیادتر یا کمتر از بهای واقعی آن صورت پذیرد در حالی که طرف قرارداد از حقیقت امر آگاه نیست، غبن تحقق یافته و اگر فاحش باشد، به مغبون حق فسخ معامله را می دهد. فقیهان شیعه برای اثبات وجود خیار غبن سه مبنای متفاوت و چند مستند ارائه نموده اند. این مبانی عبارت است از: عیب رضا، تخلف از شرط ضمنی و نفی ضرر( نفی التزام به ضرر ناخواسته ). خیارات انواع زیادی دارند. برخی از صاحب نظران تعداد آنها را 14 قسم، بعضی 7 قسم و بعضی 5 قسم می دانند. از این تعداد، بعضی خیارات مشترکند و برخی دیگر مختص اند. خیار غبن وسیله ای است برای برقرای تعادل تقریبی بین عوض و معوض معامله ای که در آن یکی از طرفین، متضرر شده و معادل آنچه تسلیم کرده، دریافت نکرده است. فقها وجود دارد که بعضی اجماع، آیه قرآن و حدیث نبوی را مستند آن می دانند و برخی قائل به حدیث لا ضررهستند .... خیار غبن که ظاهرا برای حمایت از شخص زیان دیده در قوانین پیش بینی شده، به لحاظ اینکه جزء احکام امری نیست، همانند سایر خیارات قابل اسقاط است، اکثریت فقها نیز در نظریات خود پیرامون خیار غبن معتقد به قابل اسقاط بودن آن در ضمن عقد میباشند و قانون مدنی کشور ما نیز به پیروی از نظریه مشهور فقها بر جواز اسقاط خیار غبنمهر تایید زده است.

غبن ، خیار غبن، فقه، قانون مدنی