بابک شمشیری - عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

قرن بیستم به عنوان عصر ماشینیزم شناخته می شد، این درحالی است که در قرن بیست و یکم شاهد شکل گیری عصر جدیدی هستیم. عصری که از مشخصات آن گسترش دانشها و فناوریهای رایانه ای، توسعه سیستمهای هوشمند، رشد حیرت برانگیز در خصوص هوش مصنوعی و در نتیجه پیشرفت و گسترش روزافزون فناوریهای ارتباطی-اطلاعاتی و ظهور معنای جدیدی از مفهوم دنیای مجازی است. اگر در گذشته دنیای مجازی عمدتا به دنیایی ذهنی و آنچه که در ذهن ساخته و پرداخته شده است، تعبیر می شد؛ در عصر حاضر، دنیای مجازی به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر که البته حاصل رشد دانش و فناوریهای پیچیده امروزین است، شناخته می شود. دنیایی که شاید بتوان آن را حد وسط دنیای ذهنی، خیالی و از طرف دیگر دنیای واقعیتهای بیرونی به حساب آورد. حد وسط دانستن آن از این جهت است که این دنیا تنها در ذهن فاعل شناسا شکل نگرفته بلکه این فاعل شناسا است که می تواند در آن حضور یابد. نه تنها فاعل شناسا در آن حاضر می شود بلکه می تواند تجربیات مشترکی نیز در این دنیا با دیگران داشته باشد. به تعبیر دیگر، دنیای مجازی امروزی، تا حد قابل توجهی ویژگی بین الاذهانی پیدا کرده است. این ویژگی بین الاذهانی را می توان در شبکه های اجتماعی مجازی به خوبی مشاهده کرد. شبکه هایی که در یکی دو دهه اخیر به شدت در حال گسترش کمی و کیفی هستند. شبکه هایی مثل فیس بوک ، تلگرام ، واتس آپ ، و نظایر آن. با توجه به رشد و گسترش شبکه های اجتماعی و نقشی که در زندگی روزمره میلیونها نفر از ساکنان کره زمین بازی می کنند، به طوری که به اشکال مختلف بسیاری از افراد در سنین مختلف در چهارگوشه دنیای حاضر، بخش مهمی از وقت خود را به آن اختصاص داده اند؛ اندیشمندان و فلاسفه از جمله فلاسفه تعلیم و تربیت نباید به سادگی از آن غفلت ورزند. قابل توجه آنکه در حال حاضر، این نوع شبکه های مجازی هم به عنوان فضایی برای دسترسی به اطلاعات محسوب شده و بدین ترتیب جزء مهمترین منابع اطلاعاتی و دانشی عصر حاضر تلقی می شوند و هم اینکه شبکه های اجتماعی، کارکرد یادگیری- یاددهی نیز پیدا کرده اند.