امجد محمدی - استادیار مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشگاه علوم پزشکی کردستان
قباد مرادی - دانشیار اپیدمیولوژی، دانشگاه علوم پزشکی کردستان
عبدالرحیم افخم زاده - دانشیار پزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی کردستان
بختیار پیروزی - استادیار سیاستگذاری سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کردستان

مقدمه: رخداد خطاهای پزشکی تهدیدی جدی برای بیماران و یکی از مشکلات نظام سلامت محسوب میشود. کارکنان مرتکب شونده ی خطا (قربانیان ثانویه) در معرض آسیب های روانی و مسایل حقوقی و کیفری ناشی از وقوع خطاهای پزشکی هستند. هدف این مطالعه تعیین شیوع پدیده قربانیان ثانویه خطاهای پزشکی و عوامل موثر بر آن در پزشکان و کارکنان درمانی می باشد. روش پژوهش: این پژوهش یک مطالعه توصیفی- تحلیلی است که در بیمارستان های شهرستان سنندج در سال 1396 انجام گرفت. نمونه پژوهش شامل 338 نفر از کارکنان درمانی شامل پزشکان، پرستاران، و ماماها بودند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ی خودگزارش دهی می باشد. از روش های آماری توصیفی، جداول توافقی، و آزمون کای دو جهت تحلیل داده ها با کمک بسته نرم افزاری SPSS20 استفاده شده است. نتایج: در مجموع 51/5 % (174 نفر) کارکنان درمانی در یک سال گذشته مرتکب خطای پزشکی شده اند که 2/90 % (157 نفر) آنها حداقل یکی از علائم قربانیان ثانویه را داشتند. علائم تپش قلب و اختلالات خواب به ترتیب با 73 % و 51/7 % بیشترین شیوع را در بین علائم فیزیکی داشته اند. همچنین، مرور خاطرات تلخ، و ترس از دست دادن اعتبار به ترتیب با 68/3 % و 51/7 % بیشترین شیوع را در بین علائم روانی-اجتماعی داشته اند. تجربه علائم فیزیکی و روانی-اجتماعی به تفکیک گروه های شغلی متفاوت از هم بود( P<0.05). همچنین، تجربه علائم فیزیکی با مطلع شدن مسئولین یا همکاران از خطای پزشکی، و پیامد خطای پزشکی برای بیمار رابطه داشت( P<0.05). نتیجه گیری: شیوع علائم پدیده قربانیان ثانویه خطاهای پزشکی در بین کارکنان درمانی بالا و هشداردهنده می باشد. بنابراین، راهکارهایی مقابله ای با این پدیده از جمله ترویج فرهنگ گزارشدهی و درس گرفتن از خطاهای پزشکی، حمایت مدیران از کارکنان در صورت ایجاد مشکلات قانونی، و برگزاری کلاس های آموزشی در خصوص پیامدهای خطاها برای کارکنان توصیه می گردد.

قربانیان ثانویه، خطاهای پزشکی، علائم فیزیکی، علائم روانی-اجتماعی، شیوع