اکرم سادات جعفری رودوندی - دانشجوی دکتری پژوهشی علوم بهداشتی، گرایش ارگونومی، دانشجوی علوم پزشکی شیراز، فارس، ایران
فرزانه اکبری - دانشجوی کارشناسی بهداشت حرفه ای، دانشگاه علوم پزشکی بم، کرمان، ایران
وفا فیضی - کارشناس ارشد بهداشت حرفه ای - دانشجوی کارشناسی بهداشت حرفه ای، دانشگاه علوم پزشکی بم، کرمان، ایران
زهره فروزان فر - دانشجوی دکتری اپیدمیولوژی

مقدمه: ریتم سیرکادین یا چرخه خواب و بیداری 24 ساعته در افراد، یکی از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار بر ویژگی های فیزیولوژیکی و روانی افراد می باشد که در فرایندهای بیوشیمایی، فیزیولوژیک و رفتاری نقش دارد و به افراد کمک می کند تا مغز و بدن برای خواب یا بیداری فعال در ساعاتی مشخص از شبانه روز تنظیم گردد. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر خصوصیات ریتم های سیرکادین بر کیفیت خواب و خواب آلودگی در سنین مختلف با توجه به خصوصیات دموگرافیک آنها می باشد. روش کار: این مطالعه که به صورت توصیفی و تحلیلی از نوع مقطعی با استفاده از نمونه گیری خوشه ای در بین عموم افراد جامعه شهر کرمان، در سنین 15 تا 864 سال صورت گرفت. پس از تقسیم رده های سنی به گروه های 10 سال پرسشنامه خصوصیات دموگرافیک، پرسشنامه نوع سیرکادین، پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ و پرسشنامه خواب آلودگی ایپورث، به تعداد مساوی بین زنان و مردان آن گروه سنی تکمیل گردید. 1300 پرسشنامه در ساعات مختلف شبانه روز و در مکان های عمومی شهر کرمان توزیع شد که در نهایت 1147 پرسشنامه تکمیل گردید، که از این تعداد 584 پرسشنامه توسط مردان و مابقی توسط خانم ها پرشده است. تجزیه تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های تک متغییره و رگرسیون های خطی در سطح معناداری 05 / 0 صورت گرفت. نتایج: در مطالعه حاضر 1147 نفر وارد مطالعه شدند که 586 ( 50/90 ٪ ) نفر مرد و مابقی زن بودند. میانگین سنی افراد 15/38 ± 39/50بود. ( 11/60 ٪ ) 133 نفر از افراد دچار خواب آلودگی و ( 26/90 ) 308 نفر از افراد دارای کیفیت خواب نامطلوب بودند. با استفاده از آزمون رگرسیون خطی، کیفیت خواب با جنسیت، ساعات مورد نیاز خواب در شبانه روز، ابتلا به بیماری مزمن، خواب آلودگی و دامنه ریتم سیرکادین ارتباط معنادار داشت. خواب آلودگی با وضعیت تاهل، برنامه خواب و بیداری سایر اعضای خانواده و فاکتور ثبات ریتم سیرکادین ارتباط معنا دار داشت. در زنان با افزایش سن، میزان سرزندگی و میزان انعطاف پذیری افزایش می یابد اما در مردان با افزایش سن، میزان سرزندگی ابتدا افزایش و سپس کاهش می یابد و میزان انعطاف پذیری از الگوی خاصی تبعیت نمی کند. هم در زنان و هم مردان با افزایش سن کیفیت خواب کاهش می یابد و میزان خواب آلودگی افزایش پیدا می کند. نتیجه گیری: سن، جنسیت و نوع سیرکادین افراد، میزان نیاز به خواب در شبانه روز، وضعیت تاهل، برنامه خواب و بیداری سایر اعضای خانواده از عوامل معنادار مرتبط با کیفیت خواب و خواب آلودگی افراد و تطابق آنها با اشتغال در نوبت شبا باشد.

نوع سیرکادین، کیفیت خواب، خواب آلودگی، سن، نوبتکاری