محمد صابری - گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، حضرت زینب آمل، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ایران
رزیتا رضایی - گروه پرستاری دانشکده حضرت زینب، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ایران
زهره ترقی - گروه سالمندی دانشکده پرستاری نسیبه ساری، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ایران
محمود موسی زاده - گروه بهداشت دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ایران

مقدمه :استفاده از دارو به عنوان یک حلقه از زنجیر درمان بیماری اجتنابناپذیر است و متخصصان علوم پزشکی بر این باورند که مصرف درست و اصولی دارو در بسیاری از موارد به بهبود میانجامد. بحث مصرف دارو چنانچه از محتوای آن برمی آید امری است که با کلیه جوانب فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی و مذهبی مردم در ارتباط است. در این میان یکی از گروه های جمعیتی که به دلیل ابتلا بیشتر به بیماریها ممکن است اقدام به مصرف خودسرانه دارو نمایند، گروه سالمندان میباشند. با توجه به اینکه افراد مسن به دلیل وضعیت ویژه خود از جمله تنهایی، بی توجهی و گاهی موارد انزوای اجتماعی، بیشتر در خطر مصرف نادرست دارو و عوارض ناشی از آن هستند. لذا این تحقیق با هدف بررسی میزان مصرف و عوامل موثر بر میزان مصرف در سالمندان و تعیین ارتباط آن با برخی متغیرها طراحی و اجرا گردیده است. ]5[روش کار:این مطالعه مقطعی (Cross-Sectional) از نوع توصیفی و تحلیلی میباشد که در سال 1396 بر روی 100 نفر از سالمندان شهرستان آمل که به روش نمونه گیری چند مرحلهای انتخاب شدند، صورت گرفته است. داده ها به وسیله پرسشنامه که مشتمل بر سه بخش ویژگیهای دموگرافیک، چگونگی میزان مصرف دارو و عوامل موثر بر میزان مصرف دارو بود به روش مصاحبه و با مراجعه به خانوارهای دارای سالمند جمع آوری شد. برای آنالیز داده ها از آمار توصیفی و آزمونهای تحلیلی کای اسکوئر (chi-square) و آنالیز واریانس استفاده گردید.یافته ها:از بین نمونه ها 65% سالمندان در سه ماه قبل از بررسی خودسرانه دارو مصرف میکردند. مهمترین علت آن استفاده قبلی از دارو و بهبودی و وجودعلائم مشابه 1/20% بود. مصرف خودسرانه دارو با وضعیت تاهل 020/0 = p، سطح تحصیلات 005/0 p= و تعداد فرزندان 003/0=p ارتباط معناداری دارد. میانگین مصرف دارو 28 / 0 04 / 3 قلم در روز بود. مصرف همزمان بیش از 4 دارو در65% نمونه ها مشاهده گردید. 75% از سالمندان مصرف خودسرانه دارو داشتند. بیشترین گروه دارویی مصرفی در بین واحدهای پژوهش 2/71%، داروهای قلبی عروقی بوده است. آسپرین، اتنولول و رانیتیدین پرمصرف ترین داروها توسط سالمندان بود. بین مصرف خودسرانه دارو با سن ارتباط معناداری وجود دارد 020 / 0 . = pمیانگین سن افراد 65 سال با انحراف معیار 89/3 بوده است. 73% سالمندان مرد بودند. 72% در منزل دارو نگهداری میکردند که مهمترین علت آن احتیاط و ذخیرهسازی دارو 58% بوده است. ضد دردها 15% بیشترین داروهای باقیمانده در منزل بودند.نتیجه گیری:با توجه به ابتلای سالمندان به چند بیماری بطور همزمان، غالبا دارو درمانی و الگوی مصرف دارو یکی از مهمترین مسائل در دوره سالمندی است. این مطالعه نشان میدهد که مصرف خودسرانه دارو در میان سالمندان نسبت به عموم مردم (که در تحقیقات دیگر بررسی شده است)، کمتر میباشد.اما در مقایسه با کشورهای توسعه یافته همچنان در سطح بالایی قرار دارد.

دارو، الگوی مصرف، خوددرمانی، سالمندان.