محمد مودب - کارشناس ارشد آبهای زیرزمینی، شرکت مهندسین مشاور آبراه ساز شرق

امروزه بخش مهمی از آبهای مورد نیاز، بخصوص در کشاورزی و برای مصارف شهری و خانگی از منابع زیرزمینی تأمین می شود. به همین دلیل بسیاری از آبخوانهای ایران با بیلان منفی مواجه هستند. علاوه بر اینها، امروزه با افزایش جمعیت کره زمین و توسعه شهرنشینی و به سبب تغییر الگوههای پشرفت صنعتی و کشاورزی باعث شده است که مسئله آلودگی آبها نیز به مشکلات دیگر اضافه گردد. لذا استفاده از ابزارهای مناسب جهت مدیریت آبهای زیرزمینی لازم و ضروری به نظر می رسد . در این مقاله با توجه به ویژگیهای هیدرولوژیک و هیدروژئولوژیک آبخوان دشت ایرانشهر، آسیب پذیری این آبخوان در برابر عوامل آلاینده پهنه بندی شده است. برای این منظور از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور جهت پردازش و تجزیه و تحلیل کیفی آبخوان استفاده شده است. نام مدل دراستیک از حروف اول پارامترهای مؤثر در ارزیابی آلودگی سفره آب زیرزمینی گرفته شده است. این پارمترها شامل: عمق سطح ایستابی، شبکه تغذیه، جنس سفره، نوع خاک، شیب توپوگرافی، منطقه غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی می باشد که به صورت هفت لایه در نرم افزارArcView تهیه شدند و با وزن دهی و رتبه بندی و تلفیق هفت لایه فوق، شاخص دراستیک برای کل منطقه بین ۶۵ تا ۱۵۵ برآورد شد . در نهایت با کلاسه بندی نقشه شاخص دراستیک به چهار کلاس، بدون ریسک، آسیب پذیری کم، آسیب پذیری متوسط و آسیب پذیری شدید، نقشه آسیب پذیری آبخو ان نسبت به آلودگی تهیه گردید. جهت صحت سنجی نقشه فوق از یون نیترات استفاده شد با انطباق نقاط فوق (غلظت نیترات) برروی نقشه شاخص دراستیک مشخص گردید که هیچ یک از نقاطی که دارای نیترات بالا هستند در محدوده با استعداد آلودگی کم قرار نگرفته است که این می تواند دقت و صحت مدل را مورد تأیید قرار دهد. از نظر وسعت می تو ان گفت حدود 0/6 درصد از منطقه مورد مطالعه در محدوده بدون ریسک، ۴۷ درصد درمحدوده آسیب پذیری کم و52/4 درصد در محدوده آسیب پذیری متوسط قرار می گیرد. محدوده آسیب پذیری متوسط در قسمتهای شمال، غرب و جنوب غربی دشت واقع می شود که برای جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی این مناطق، باید مراقبت و کنترل بیشتری برروی این قسمت هاصورت گیرد.