پترولوژی و ژئوشیمی گنبدهای ساب ولکانیک منطقه بیرجند

در منطقه بیرجند چندین گنبد نیمه عمیق با ترکیب ریولیتی تا آندزیتی رخنمون دارد. گنبدهای میاکوه، رچ، دوکوهه و الهیار که در زمره این گنبدها قرار میگیرند، موضوع مورد بحث و بررسی این مقاله میباشند. آنها در بین سنگهای افیولیتی بیرجند به سن کرتاسه پایانی – پالئوسن آغازین و یا در سنگهای آتشفشانی – تخریبی ائوسن جایگزین شده اند. با توجه به شواهد صحرایی و بررسی تودههای سابولکانیک مشابه در سایر نقاط از جمله شمال سبزوار، شمال کاشمر و .... سن آنها اواخر ائوسن تا اوایل الیگوسن میباشد. این سنگها در اثر تبلور تفریقی (همراه با کمی آلایش پوستهای) یک ماگمای آندزیتی تشکیل شدهاند. سنگهای مور مطالعه دارای ماهیت متاآلومین و کاکوآلکالن میباشند. آنها از عناصر خاکی نادر سبک غنی شدگی نشان میدهند. غنی شدگی آنها از پتاسیم، اورانیم، توریم و باریم نشان دهنده آلایش پوستهای آنها میباشد. حضور آنکلاوهای میکاشیستی و گنایسی در برخی از گنبدها مؤید این موضوع میباشد. ماگمای سازنده گنبدهای مورد مطالعه در ارتباط با فرورانش ورقه یا ورقه های اقیانوسی اقیانوسی بیرجند (دگرگون شده تا حد رخساره آمفیبولیت) به زیر لیتوسفر قارهای مجاور خود حاصل شده است. جهت فرورانش به سمت شمال - شمال شرق بوده است.