بررسی و مقایسه نگرش فمینیسمی در اشعار ژاله قائم مقامی و فروغ فرخزاد

جنبش فمینیسم در سده نوزدهم میلادی، در کشورهای غربی ظهور کرد، با توجه به پیدایش طبیعی زمینه های آن در سراسر جهان، در دوره مشروطه، به ایران راه و در آثار شاعران و نویسندگان ایرانی انعکاس یافت. ژاله قائممقامی که برخلاف شکوه شخصیت و شعرش، در ادبیات ایران، آوازهای بلند ندارد، به سبب وضع خاص زندگی اش، یکی از آن کسانی بود که تحت تاثیر جنبش فمنیسم غربی واقع شد. با توجه به سخنان او در همین اندک مایه شعری که از او باقی مانده، شاید بتوان او را نخستین زن مدافع حقوق زنان در ایران و شعرش را نخستین جلوهگاه اندیشه های فمنیستی در این سرزمین قلمداد کرد. در اشعار ژاله نشانه های آشکاری از بیان رنجها و ستمدیدگی خود و دیگر زنان ایرانی، شعرهایی در تمجید و تحسین زنان و زنانه نویسی انعکاس یافته است. پس از او در میان شاعران و نویسندگان پرآوازه، فروغ فرخزاد، را میتوان، از برجسته ترین زنان فمینیست به شمار آورد. میان شعر فروغ، دنیای او، جهان پیرامونش با شعر و جهان ژاله قائم مقامی، تفاوتهای عمیقی وجود دارد؛ اما در خصوص اندیشه های فمنیستی و ستایش جایگاه زنان و دفاع از حقوق آنان، با درنظر گرفتن همه تفاوتهای فردی و سبکی، فروغ را می توان متاثر از ژاله دانست. امروز اوج و موج اندیشه های فمنیستی را میتوان در داستانهای کوتاه و بلند، به ویژه در نوشته های زنان مشاهده کرد؛ اما اینکه پیش قراول این جنبشها چه کسانی بودند، اندیشه های فمنیستی چگونه حرکت و تحول یافتند و جنبش فمنیستی ایران با چه کمیت و کیفیتی راه خود را سپرده، پرسشهایی است که با بررسی زندگی و شعر این دو شاعر، بهتر میتوان به آنها پاسخ گفت. نکته مهم دیگر اثرپذیری فروغ از ژاله قائم مقامی است که در سابقه های تاریخی و سیر تحول این جنبش، اهمیت به سزایی دارد.

Keywords:

ژاله قائم مقامی , فروغ فرخزاد , شعر معاصر , فمنیسم.