ملیحه مشیری - گروه زیست شناسی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران
شاهرخ نویدپور - آزمایشگاه مرجع تحقیقات عقرب، موسسه واکسن و سرم سازی رازی، گروه جانوران سمی، حصارک، کرج، ایران
عبدالحسین شیروی - گروه زیست شناسی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران

عقرب ادنتوبوتوس دوریه (Odontobuthus doriae) متعلق به تیره Buthidae یکی از انواع عقرب های خطرناک مناطق ایران است و سالانه گزارشات متعددی از عقرب گزیدگی را شاهد هستیم. ادنتوبوتوس دوریه عقرب حفاری است که قادر است حفراتی تا عمق 40 سانتی متر در زمین حفر کند. این عقرب در تقسیم بندی اندازه، کوچک تا متوسط طبقه بندی می شود. طول عقرب بالغ 60تا 75 میلی متر است و در سن های بالاتر از 10 سانتر متر هم می رسد. بدن رنگ پریده و ساده به رنگ زرد و متمایل به قهوه ای کمرنگ است. لبه های دندانه ای مشخص در طرفین دم قابل رویت است. چنگال نسبتا قوی است که پهنای آن درانتهای چنگال ها به میزان زیادی باریک می شود. این عقرب شب فعال است ولی مواردی در هنگام طلوع و غروب خورشید نیز مشاهده شده است. در مناطق بیابانی، استپ های کلسیم کربناتی، نواحی صخره ای و مناطق خشک با پوشش های گیاهی فقیر تا متوسط دیده می شود. در بسیاری از مناطق بخصوص نواحی خشک مانند ریگزارها، مناطق صخره ای و مناطق با پوشش گیاهی ضعیف دیده می شود. در مناطق کشاورزی، حاشیه آبادی ها، و منازل دیده شده است. این عقرب تا کنون از ایران و عراق گزارش شده و پراکندگی جهانی ندارد. این عقرب بسیار فعال، حرکات بسیار خصمانه و نیش معمولا آماده برای حمله است. تحقیق چندانی درباره زهر این عقرب صورت نگرفته ولی محل گزش دردناک به همراه تورم و قرمز شدن منطقه گزش است. گزارشی مبنی بر اثر زهر بر سیستم عصبی بدن موجود نیست. در بسیاری از موارد شدت گزش در حد شدت گزش زنبور بوده است. هیچ مورد فوتیدر اثر گزش این عقرب گزارش نشده است. اودونتوبوتوس اوره به عنوان یکی از فاکتورهای مهم در تعیین سلامت ارگان های حیاتی بدن از جمله کلیه از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این تحقیق که روی 10 موش سوری در دو گروه انجام گرفت. در گروه اول به عنوان شاهد فقط تحت تاثیر سرم فیزیولوژیک و گروه دوم تحت تزریق زهر زیرحد کشندگی قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که میزان اوره در گروه دوم به شدت افزایش داشت که به نوبه خود نشان دهنده کاهش فعالیت کلیه در نتیجه کاهش عملکرد بافت آن در مواجه با زهر است (t test p< 0/05). داده های این مطالعه نشان می دهد لزوم محافظت از کلیه به وسیله دارو، دیالیز یا روش های موازی، می تواند مورد توجه قرار گیرد.

عقرب، ادنتوبوتوس دوریه، زهر، اوره، بافت کلیه