سیدمجتبی حسینی کفشدار
شهربانو دلبری

سادات علوی به عنوان یکی از مهمترین ارکان جامعه اسلامی، در طول تاریخ اسلام همواره مورد توجه اندیشمندان سراسر جهان بوده اند. سادات علوی که نسبت به پیامبر گرامی اسلام (صل اله علیه و آله و سلم) و علی بن ابی طالب (علیه السلام) و فاطمه زهرا (سلام اله علیها) می برند پس از علی بن ابی طالب که علی رغم دارا بودن مقام امامت تنها پنج سال زمام حکومت مسلمین را در دست داشتند و نیز دوران کوتاه امام مجتبی علیه السلام هیچگاه فرصت برپایی حکومت را نیافته و در نتیجه تا رسیدن به دوره مورد بحث این جستار، در دل حکومت های اموی و عباسی همواره با محدودیت ها و محرومیت هایی رو به رو بوده اند که پس از غیبت امام دوازدهم شیعیان وارد مرحله نوینی از شکل برپایی حکومت اسلامی در زمان غیبت می شود و جامعه سادات را با پیچیدگی هایی همراه می سازد که در این زمان جامعه سادات و به طور کلی علویان با وری کارآمدن دولت ایرانی شیعی آل بویه و استیلای ایشان بر دستگاه خلافت عباسی سنی مذهب، بر مبنای تساهل و تسامحی که ویژگی اندیشه و سیاست حکومتی دولت مردان بویهی بشمار می رفت وارد مرحله نوینی از حیات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می گردد. فرهنگ به عنوان کارامدترین ابزار پیکار در اوج گیری تمدن اسلامی که در این زمان دوباره آغازیدن گرفته است این پرسش را در ذهن ایجاد می کند که آیا سادات از فرصت استثنایی بدست آمده در حوزه فرهنگ توانسته اند استفاده نموده و نقش آفرین باشند و این تلاش ها درچه عرصه هایی و تا چه اندازه ای بوده است در پاسخ به این پرسش و بر اساس آنچه که در خلال این جستار بدان اشاره خواهد شد گمان می رود که سادات فرصت بدستآمدی تاریخی پیش رو را مغتنم شمرده و با حضور در میدان های گوناگون حوزه فرهنگ چه از جنبه سخت افزاری و زیرساخت ها و چه از جنبه نرم افزاری و فعالیت ها و بر مبنای دو دیدگاه و نگرش نگاه به درون و تقویت جامعه کوچک سادات و نگاه به بیرون و فرافرقه ای و جهانی، نه تنها بر جامعه خود که بر جامعه بشری آن روزگار تاثیر گذار بوده اند و توانسته اند سهم بسزایی در اوج گیری فرهنگ و تمدن اسلامی در عصر طلایی فرهنگ داشته باشندکه بسیاری از این آثار و پیامدها را حتی می توان تا روزگار ما مشاهده کرد.

فرهنگ، آل بویه، علویان، سادات